سیــــستم دفــــاعـی حیــوانات فـــــقاریه

سیـــستم دفــاعـی حیــوانات فـــــقاریه (مُهره داران)

     مقدمه 

    رازتندرستي وبيشترازآن، کليد بقاي حيواناتِ فقاريه به شمول انسان درگرو فعاليت هاي سيستم دفاعي عضويت آنها است. اين مهم با دست یابی بشر به رازهاي مهم هستی، بیشتر از هر زمان حالا روشن شده است. حتمي نيست طبيب باشيم، تا بدانيم درعضويت ما چه مي گذرد. دانستن آنچه در ارگان های بدن ما جريان دارد، ممکن گاهي انديشه ونحوۀ استفاده ازلحظاتِ با ارزشِ زندگي را به شکل بهترآن درما تغييردهد. با اين پنداشت وهم براي داشتن عضويت سالم، آشنايي با چگونگي عملکردهاي حياتي بدن دربسا موارد ضروری به حساب ميآيد. دراين ميان، شناخت سيستم دفاعي بدن وعملکردهاي آن ممکن براي خيلي ها بيشترجالب باشد.

هر موجود زنده تشکيلات دفاعي ویژه خود را دارد. اهميت وگوناگون بودن فعاليت ارگان های بدن درحيوانات به ويژه پستانداران بي نظيراست، در این میان شبکه دفاعی بدن  پستانداران بيشتر مورد توجه مي باشد و و فعالیت های آن حیات  بخش است.

اينکه شبکه دفاعي چگونه تلاش مي کند تا خود ما و يا حيوانات ما صحتمند و سرحال بمانیم ومريض نشویم و درنهايت زنده بمانيم، مبحث دراز دارد و پرداختن به تک تک موارد آن کارشناخت اين تشکيلات مغلق را دشوارمي کند. ازاینرو دراين نوشته تنها بخش هاي عمده وعملکردهاِي اساسي وشگفت انگيزسیستم دفاعی بدن پستانداران به زبان ساده معرفي می شود. تا باشد که براي همۀ عزيزان جالب و قابل فهم باشد.

ازآنجايي که درکشورما عموم خواننده گان زبان هاي ملي، به ويژه دانشجويان گاهي به معلومات آموزشی کمتردسترسي دارند. ازاينرو، همچنان که من درجريان مطالعه و تحقيق پيرامون عملکردهاي دفاعي گونه اي خاص ازحيوانات قرار داشتم، بهتر دانستم بخشي ازمعلومات عمومي درمورد سيستم دفاعي مهره داران که سيستم دفاعي انسان را هم شامل مي شود، اينجا زيرعنوان اين صفحه در اختيارخواننده های محترم افغان وِت قرار دهم.

باید خاطرنشان شود که دانشجويان عزيز دانشکده ها و انستتيوت هاي طب وترنري مي توانند بعد مختصر آشنايي با برخي عملکردهاي پايه با کاربرد اصطلاحات داده شده درهربخش، با مطالعه بيشترگنجينه علمي خود را بارور سازند. برخي اصطلاحات وعملکردهاي سيستم دفاعي در جدول و شکل هاي جداگانه پيشکش خاطرعلاقه مندان شده است، که آرزومندم مفيد باشد.
 ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ 

تعریف

   سيستم دفاعي حيوانات فقاريه عبارت ازشبکۀ پيچيده متشکل ازحجرات*، انساج، ارگان هاي خاص وماليکول هاي کيمياوي ويژه است (جدول يکم) که باعملکردهاي دفاعي و محافظوي ویژه عضويت زنده را دربرابرابتلا به هرگونه بیماري ناشی از عوامل ميکروبي*، نابساماني هاي التهابي ناحیوی، حساسيتي وسرطاني تا حد توان محافطت مي کند. این عملکردهاي دفاعي ومحافظتي يک سلسله فعاليت هاي منظم را شامل می شود که ویژه دسته (Subphylum) مهره داران/ Vertebrata است و درمیان رده (Class) های مختلف اندک تفاوت های را شامل می شود. اما همۀ مهره داران با به کارگیری بخش هاي خاص باعملکرد ویژه ازجمله فعاليت هاي فیزيکي وکيمياوي مختلف ومتناسب به انواع تهديدهاي بيروني ونابساماني هاي خودي بدن، از بازدهی این سیستم حیات بخش طوریکسان مستفید می شوند. 
اين شبکه حيات بخش بدن سيستم دفاعي  Immune system / نام دارد و نتيجۀ عملکرد وفعاليت هاي آنرا مصونيت / Immunity مي نامند.

 - با يک تعريف ساده ميتوان گفت که سيستم دفاعي بدن مهره داران شامل تشکیلات پیچیده با عملکردهاي زیست شناسی ويژه است که عضويت را در برابرعوامل بيماري زا وآفت هاي خودي محافظت ميکند. درنهايت بازدهي فعاليت هاي اين بخش دفاع و توليد مقاومت (کوتاه مدت و درازمدت) دربرابرعوامل بيروني وتنظيم نابساماني هاي خودي درعضويت زنده مي باشد.

درمنابع فارسي براي واژه انگليسي Immune system مترادف سيستم معافيت ويا سیستم ايمني به مفهوم تشکيلات دفاعي بدن بکار رفته است. اين تشکيلات عضویت ما را درجنگ و تلاش در برابرهرگونه تهديدهاي بيروني از جمله تمام عوامل وآفت هاي ميکروبي وغيرميکروبي و نابساماني هاي خودي عضويت ازقبيل حساسيت ها، جلوگيري ازگسترش حجرات سرطاني، وغيره، کمک مي کند.
اما آنچه ازعملکردهاي اين سيستم برای پستانداران بيشترحياتي پنداشته مي شود، قدرت خارق العادۀ نابود سازي ومهار موجودات متجاوز و آشوبگر زيرنام ميکروب و امراض ناشي ازآن مي باشد.

                                              ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

 * حجره/ سلول: درگويش متداول فارسي حجره خانه يا بخش کوچک ومستقل را گويند. درکشورما افغانستان بصورت ضمني دربخش علوم زیست شناسی واژه حجره به عوض سلول به مفهموم Cell به کارگرفته شده است. 

سلول/Cell : موجود ذره بيني زنده و مستقل با اوصاف، اشکال و اندازه هاي مختلف است که وظایف خاص را به پیش می برد. سلول هاي بدنی جزسازنده عضويت زنده مي باشد. اينها به تنهايي بنام حجره يا سلول و درشکل جمع با نام حجرات يا سلولها ياد مي شوند. حجرات بدن دربخش يا ارگان هاي مختلف، دراشکال متمايز، وظايف متفاوت و مستقل را به پيش مي برند. مثلآ حجرات عصبي، حجرات خون، حجرات عضلي يا گوشتي، حجرات استخواني وغيره، که درنهايت به شکل گروهي انساج مشخص خود را مي سازند و وظايف کاملآ متفاوت دارند.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

* ميـکروب: هرگاه ازفعاليت دفاعي بدن حرفي به ميان ميآيد، درجا بحث چگونگي دفاع ومقاومت دربرابرعوامل ذره بيني بيماري زا که همۀ گونه هاي آنرا زير نام ميکروب مي شناسيم، نيزمطرح مي شود.

شکل یکم: برخی گروه های عمده میکروبی

-  
از دید علوم معافیت اصطلاح ميکروب يا Microorganism به تمام آنعده موجودات زنده نهايت کوچک ومستقل ميگويند، که با چشم غيرمسلح ديده نمي شوند. معني تک واژه اي آنهم کاملآ همان معني microيا کوچک و organismهم مفهوم موجود زنده ومستقل را افاده مي کند، که گاهي اشکال مستقل غیرحجروی (ویروس ها)، يک حجروي (باکتریاها) و چندين حجروي (انگل ها/ پارازیت) را شامل مي شوند.
درتناسب به تعداد بي شمار تمام میکروب هاي که تا حال در زمین شناسایی شده اند، تا هنوز انگشت شمار اند آنعده ميکروب هاي که سبب ايجاد بيماري هاي خطرناک وحالات کشنده در انواع حيوانات فقاريه ازجمله پستانداران، پرندگان، آبزيان، خزنده گان وهم انواع حشرات، نباتات و حتي سبب نا بودي خود موجودات ذره بيني مي شوند. 

درحاليکه عضويت تمام گونه هاي حيواني و نباتي دربرابرتمام گونه هاي ميکروبي به نحوي عکس العمل نشان ميدهد وهرزمان آماده به دفاع هستند، اما همه اي گونه هاي ميکروبي موجود در طبيعت مضر و يا بيماري زا نيستد. چه بسا خيلي از گونه ها مانند باکتريا ها، پروتوزواها و پوپنک ها که با سايرموجودات زندگي باهمي دارند و هميشه براي همديگر مفيد تمام مي شوند. حتي گاهي براي تداوم حيات لازم و ملزوم همديگرهستند. 

درميان هزاران نوع ميکروب که تا حال شناخته شده و به يقين بيشترين آنها براي تداوم حيات درزمين مفيد بوده اند «نقشۀ میکروبی بدن»، گروه هاي خاص هم تا به حال شناخته شده اند، که سرسازگاري با موجودات بزرگتر از خود از جمله پستانداران را ندارند. آن هاي که قدرت توليد بيماري هاي گوناگون و گاهي بس پرخطر را دارند، ده ها خانواده ويروس ها، گونه هاي مختلف باکتريایي، پوپنکها، پرازيت هاي خون وسايرانگل ها، وغيره را شامل مي شوند (شکل يکم).

اگرسیستم دفاعی نبود؟
  گاهی حتی تصورش هم دشوار است که درنبود سیستم دفاعی، حیات زمین چه شکلی داشت؟ آنچه درذهن ما مي گنجد اینست که اگرعضويت مهره داران به شمول پستانداران، طيور، پرنده ها و خزنده گان، ويا حتی بی مهره ها ازجمله حشرات وبخشي ازموجودات دريايي، تشکيلات مشخص دفاعي شان را نداشتند، ابتدا همۀ مخلوقات بزرگ جثه وکوچک اندام يک شبه بوسيلۀ ميکروب ها، اين موجودات مبارز، بعضآ مقاوم، لجوج وستيزه جو، که تعداد وهم انواع شان درزمین به مراتب بيشتر ازساير موجودات است، شکارمي شدند. 
درنهایت با برهم خودن تعادل میان موجودات زنده، حیات در زمین شکل دیگری می داشت و دراين ميان قافله زندگي انسانها هم باهمۀ خود باوري ها پایان تلخی را تجربه مي کرد.

 جدول یکم: تشکیلات دفاعی مهره داران

- طورعموم فعاليت هاي سيستم دفاعي بدن دردو بخش عمده هريک زيرعنوان سيستم معافيت ذاتي"شبکه دفاعي مادرزاد" و سيستم معافيت اکتسابي"مصونيت توافقي" مطالعه مي شود، که در ادامه به معرفي هرکدام مي پردازيم.

یکم: شبکه معافیت ذاتی/Innate immune system،
و یا مصونیت غیر اختصاصی /Non specific immunity: 
   شبکه دفاعي ذاتي مهمترين بخش تشکيلات دفاعي بدن را شامل مي شود و در تمام انواع موجودات زنده به گونه هاي مختلف وجود دارد. اين بخش بيشترين فعاليت هاي فیزيکي حجروي وهم کيمياوي سيستم دفاعي بدن را اداره مي کند. این بخش علاوه بر آنکه خط اول و دوم دفاعي عضويت در مقابل انواع مختلف تهديدها ازجمله عوامل میکروبی بيماري زا وعوارض خودي بدن را شکل ميدهد، نقش نهايت مهم درتنظيم و رهبري سايرفعاليت هاي دفاعي بدن را نيز برعهده دارد. نقش دفاعي شبکه معافیت ذاتی پس ازآغاز شکل گيري جنين دررحم مادربا تشکیل پوست بدن ويا کمي پيشتر ازآن آغاز مي شود و فعاليت هاي آن تا پس ازتولد دراولين ثانيه هاي زندگي بيرون رحمي الي آخرين لحظه زندگي همگام با هرثاينه حيات به اشکال و روش هاي مختلف بدون وقفه ادامه دارد. 
بازدهي فعاليت هاي اين بخش از سيستم دفاعي بدن کاملآ غير اختصاصي Non specific immunity /است. به اين مفهوم که براي تشکيلات دفاعي ذاتي نوع، شکل، ساختمان، خودي، بيگانه وهمچنان زنده و حتي مرده بودن عواملي که در درون عضويت بيگانه و يا مضرتثبيت شوند، فرق نمي کند. چنانکه اعضاي فعال اين شبکه درمقابل هرچيزي که درعضويت مضرتشخيص شود، هر زمان درهرناحيه اي ازعضويت حاضر اند و شديدآ عکس العمل نشان ميدهند. شايد گاهي دیده باشید که اگر خاري به دست فردی فرو رفته باشد، وبعد دوسه روزاطراف آن ماده اي سفيد رنگ چرکي تجمع کرده است. بخش بزرگ اين ماده سفيد رنگ شامل عساکر دفاعي بدن مي باشد که درمبارزه شديد با جسم ناشناخته نابود شده اند.با اين مثال ساده مي شود فهمید که عساکردفاعي بدن دربرابرهرنوع تهديد طورغير اختصاصي نهايت تلاش شان را مي کنند تا مانع پيشرفت مهاجم شده مهار و نا بودش کنند. هرچند بلاخره خود نيزنابود مي شوند.

گاهي حتي اگرتهديد ازسوي حجرات خودي هم باشد، مثلآ: شکل گيري حجرات سرطاني، حجرات بيمار و نا کار آمد، وسایر حالات غيرعادي عضويت مانند حساسيت هاي خودي وغيره، . بازهم عکس العمل حجرات دفاعي شدید خواهد بود

ممکن پرسش به ميان بيآيد که آيا سيستم دفاعي بدن دربرابرشکل گيري حجرات یا سلول های سرطاني نيزعمل مي کند ؟

جواب مثبت است، زیرا نا بود سازی حجرات غیرعادی و بیمار بدن دقيقآ يکي ازوظايف عمده سيستم دفاعي ذاتي است.
حجرات ویژه درسیستم دفاعی ذاتی نهایت تلاش شان را می کنند تا مانع رشد و تکثيرحجرات غيرنورمال، بیمار و سرطاني دربدن شوند. اگراين بخش ازفعاليت هاي دفاعي را به ويژه ما انسان ها نداشتيم، شايدعوارض خودي مانند ابتلا به تومورهاي بدخيم يا سرطانی وسايرعوارض درونی نخستین علت مرگ ما انسان ها را شکيل مي داد. اين موضوع دقيقآ براي سايرحيوانات هم صدق مي کند.

- درکنارعملکردهاي بي مانندِ فیزيکي، شبکه دفاعي ذاتي باکارکردهاي کيمياوي خارق العاده اي که دارد، مديريت سايربخش ها را نيز باعملکردهاي دفاعي ویژه برعهده دارد. تا جاییکه در زمان احساس خطرهمزمان با آمادگی برای جنگ و مقابله رو در رو با عوامل بيماري، حجرات فعال اين بخش به توليد مواد پروتيني خاص به نام سايتوکاين / Cytokine مي پردازند. با اين کارحجرات فعال اين بخش ابتکارآغازسايرعملکردهاي دفاعي بدن را نيز بدست مي گيرند. 

علاوه برعملکردهاي دفاعي مستقل، سيستم دفاعي ذاتي يک شبکه دفاعي ويژه وبي مثال ديگرکه با به کارگيري انواع پروتين ها بطورخاص درعضويت مهره داران تنظيم مي شود و به نام سيستم دفاعي ضميموي  /Complement system  شناخته مي شود، را نيز اداره مي کند.

درنهايت اين بخش ازتشکيلات دفاعي بدن با استفاده ازروش هاي گوناگون تا حد توان اجازه نمي دهن صحت وسلامتي ما و يا هم حيوانات ما به وسيله عوامل بيماري و يا عوارض و نا بساماني هاي خودي، به خطرمواجه شود. 

البته خيلي به ندرت گاهي هم اتفاق مي افتد که نا بساماني ودگرگوني فعاليت هاي خود شبکه دفاعي سبب بيماري هاي خاص وبعضآ ناعلاج مي شود، که درموارد شديد بيماري هاي معافيتي و حساسيتي به مرگ فوري مي انجامد.
نکته اي جالب بيماري هاي معافيتي درآن است که گاهی عملکرد خود حجرات دفاعي بدن شکل غير قابل کنترول شونده بخود مي گيرند و درحقيقت سرکشي از قوانين دفاعي تنظيم شده درعضويت اتفاق مي افتد که با دوحالت مي انجامند. نخست اين که بازهم نابسامانی به میان آمده به وسيله خود سيستم دفاعي دوباره مهارمي شود، و يا هم درادامه منجربه مرگ موجود زنده مي شود.
بيماري هاي معافيتي وحساسيتي زيرعنوان جداگانه مطالعه مي شوند.

دوم: معافیت اکتسابی/Acquired immunity یا

 شبکه مصونیت توافقی/Adaptive immune system: 

   معافيت اکتسابي مفهوم روش اختصاصي دفاعي بدن را افاده مي کند وبيشتر پس ازتحريک به وسيله عوامل بيروني فعال مي شود.
 اين بخش ويژه مهره داران مي باشد وحشرات اين بخش ازعملکردهاي دفاعي را ندارند. هرچندعملکردهاي اين بخش بصورت اختصاصي اجرا مي شود، اما نحوۀ شکل گيري فعاليت هاي آن زيرهدايت مستقيم سيستم معافيت ذاتي، سامان مي گيرد.

کارکرد اين سيستم برفعاليت هاي کيمياوي حجروي استواراست. زیرا حجرات دفاعي خاص مطابق به معلومات ارزنده ازعوامل بيمازي زا که با پيام هاي دفاعي براي شان مي رسد، مواد ضد ميکروبي مخصوص زير نام انتي بادي Antibody/ را توليد مي کنند. اين مواد ضد ميکروبي بنياد فعاليت هاي اختصاصي دفاعي بدن را تشکيل ميدهد و براي بدام انداختن ميکروب هاي خاص و يا گروهاي ميکروبي ويژه بکارميروند.
علاوه برآن، اين سيستم نيمي از امتياز مقاومت حافظوي سيستم دفاعي بدن را نيز با داشتن حجرات حافظوي Memory B cells / B دراختيار دارد. بخشي از اين حجرات مانند ماشين هاي توليد کننده مواد ضد ميکروبي متعدد، تا مدت هاي طولاني دربدن به فعاليت شان ادامه مي دهند.

-  براي روشن شدن بهترعملکردهاي اختصاصي اين بخش بايد افزون شود که هرخانواده يا گونۀ ازميکروب ها داراي مشخصه، اشکال و ويژه گي هاي ميکروبي خاص خود می باشند. مشخصه ميکروبي که در داخل عضويت به وسيله اي حجرات دفاعي بدن رديابي وشناسايي مي شود به نام انتي جن / Antigen شناخته مي شود. 

حجرات توليد کنند انتي بادي (B-cells) بعد ازيک سلسله مراتب مغلق کيمياوي حجروي، مشخصۀ ميکروب هاي مهاجم را دریافت مي کنند، تا مطابق آن به توليد مواد ضد ميکروبي « انتي بادي» بپردازند و درعمليه هاي دفاعي توافقي عضويت سهم فعال بگيرند.

 بايد خاطرنشان کرد، تا زماني که شاخص ميکروبي يا «انتي جن» دردرون عضويت زنده شناسايي نشده باشد، حجرات تولید کننده انتی بادي تحريک نمي شوند و توان توليد مواد ضد ميکروبي مشخص را هم نخواهند داشت. اما تا حال اين نکته به خوبي روشن شده که اين حجرات همچنان که درهفته هاي اول زندگي حيوانات فعال مي شوند، تا آخرعمرحتي يک لحظه بيکار نمي ایستند.

 - هدف اصلي ازکارکردهاي اين بخش درآن است که بايد به هرنحو ممکن ميکروب مهاجم درداخل بدن مهار شود. به اين منظور سيستم دفاعي ساده ترين روش براي خنثي کردن خطر، کاربرد روش توافق ويا تعامل با ميکروب لجام کسیخته را انتخاب کرده است. بعد آنکه عامل مريضي وارد عضويت شد، عملکردهاي سيستم معافيت اکتسابي با فعال شدن شبکه عمومي ارتباطي دفاعي بدن تحريک مي شوند و با توليد مواد ضد ميکروبي «انتي بادي» ويژه، در واقع عوامل ميکروبي خاص را مهار مي کنند.
درحقيقت عضويت به وسيله انتي بادي ها با عوامل بيماري زا به نحوی توافق مي کند. با اين روش ميکروب مهاجم را درتهاجمی ترین زمان عملکرد آن در درون عضويت لجام مي زنند، و توان تخريب آن را با قفل کردن آن با انتی بادی ویژه خنثي مي شود.

اصولآ بنحوي به همين دليل است که لقب شبکه توافقي به اين بخش ازسيستم دفاعي داده مي شود. زيرا انتي بادي خاص براي توافق ومهارکردن ميکروب خاص بکارمي رود، و نمي شود که انتي بادي مربوط به يک مرض خاص ميکروب مربوط به تمام امراض را مهارکند.
 اين فقط به آن دليل است که انتي بادي مطابق قالب مشخص ميکروبي عامل مريضي خاص که از قبل شناسايي شده، طراحي و توليد می شود و به قالب هاي ميکروبي متفاوت مطابقت ندارد.

پس حجرات دراين بخش مجبوراند براي هزار ها مشخصه ميکروبي و کيمياوي خاص که يک موجود زنده درطول حيات خويش به آن مواجه مي شود، هميشه انتي بادي هاي ويژه توليد کنند.
به اين دليل حجرات مربوط به شبکه مصونیت توافقی / Adaptive immune system از نخستین روزهای حیات تا آخرعمرهرگز بيکارنمي مانند.

   ازآنجايي که بخش بزرگ فعاليت هاي اين شبکه زيرهدايت و رهبري مستقيم سيستم معافيت ذاتي شکل مي گيرد. پس به معلومات بيشترنيازاست تا روشن شود، که اصلآ چگونه اتني بادي هاي مشخص براي انواع خاص ميکروب ها توليد مي شود؟ واينکه چگونه انتي جن به حجرات دفاعي بدن معرفي و قابل شناخت مي شود؟
بخشي از رازهاي شگفت آورهستي، پس ازشناخت نسبي با بازيگران اصلي آن که همانا عساکر دفاعي بدن مي باشند، زيرعنوان حجرات دفاعي اندک روشن خواهد شد.
 __________________________________________________________

  اینجا باردگر به مبحث اعضاي وعملکردهاي شبکۀ دفاعي ذاتي مي بپردازيم، که قرارذيل تقسيم شده اند.

- 1 پوست وغشاهاي بدن

  پوست وغشاي ها (پوسته بسیارنازک که منفذهاي داخلي بدن را پوشانيده اند) بخش مهمي ازسيستم معافيت ذاتي را شامل مي شوند. اين ها همانند مرزهاي مستحکم يک کشور، عضويت را ازهرگونه تهديد تا حد ممکن نگهداري نموده، عوامل ميکروبي ومضررا نمي گذارند داخل عضويت راه یابند. البته حجرات پوست وغشاها به تنهايي نه بلکه حجرات ويژه ازشبکه دفاعي هم با آنها دوشا دوش درسرحد هاي بدن مستقرمی باشند.

اگربه هردليل ممکن گاهي بخشي ازسرحدهاي طبعی بدن بشکند، طور مثال: پوست ویا غشاهاي داخلي زخمي شود، آنعده ميکروب هاي که درمحيط بيروني قراردارند فرصت داخل شدن به عضويت را پيدا مي کنند. اينجاست که نيازبه شکل گيري عملکردهاي دفاعي بدن رونما مي شود. 
- ممکن پرسش پيدا شود که اصلآ چرا ميکروب مي خواهد وارد عضويت شود؟

همانطور که در فوق گفتيم، ميکروب ها موجودات زنده وفعالي اند و براي تداوم حيات به محيطي نيازدارند که حد اقل شرايط براي زنده ماندن وتوليد مثل شان فراهم باشد. براي همچو موجودات بي سرپناه هيچ جايي بهتر از درون عضويت حيوان، انسان و نبات نخواهد بود.

 در یک مثال ساده پيرامون ارزش ونقش دفاعي جلد وغشاهاي مخاطي بدن، اگرميکروب ها را افراد نهايت تشنه وخسته فرض نمايیم، پس به يقين که عضويت حيوانات فقاریه هم براي آنها برابربه باغ هاي سرسبزبا چشمه هاي آب گوارا و انواع ميوه هاي خوش مزه وحتي بيشتر از آن است. بديهي است که درهمچو شرايط میکروب درنقش مسافرخسته براي رسيدن به آب، غذا و آسايش، در راه داخل شدن به باغ حيات بخش عضویت ازهرگونه تلاش دست نخواهد کشید. اما ازاقبال بد ميکروب باغ حيات بخش عضويت ما با ديوارهاي خيلي ها بلند (پوست وغشاهاي درونی) مجهز می باشد، که هيچ موجود ذره بيني نا آشنا به آساني توان گذشتن آنرا ندارد. 

درزندگی روز مره خیلی اتفاق می افتد که دست و پنجه ما زخمی می شود و خیلی وقت هم به آن توجه نمی کنیم. هرچند شايد ايجاد يک زخم کوچک درقسمتي از بدن ما گاهي ساده به نظر ميرسد وحتي به آن توجه هم نمي کنيم، اما اگر همين گزمه هاي شبانه روزي خود کار شبکه دفاعي عضويت نبودند، حتي ايجاد يک زخم نهایت کوچک هم براي مرگ يک جاندار بزرگ کافي بود.

اين است که تلاش ميکروب ها درشکستاندن مرز دفاعي عضويت همیشه ادامه دارد، تا اگربتوانند داخل بدن بشوند و ابتدا شکمي ازعزا در آورند و بعد درشرايط مساعد به تداوم حيات بپردازند. با اينحال ميکروب ها دقيقآ همان کاری را می کنند که سايرموجودات زنده به دنبال آن اند.
اما برای میکروب همه چيز آنقدرساده هم بدست نمی آید. زيرا فرض کنیم با هرطريق ممکن يک ميکروب بتواند خط دفاعي پوست وغشاهاي بدن را بشکند و سر از درون عضويت در آورد. در درون عضويت بازهم شرایط برای میکروب آنقدرها آسان نخواهد بود و میکروب نا بلد آنجا هم روز خوش نخواهد داشت. زيرا بعد گذشتن از مرز بدن میکروب به خطوط دفاعي دوم و سوم بدن يعني عساکردفاعي وعملکردهاي کيمياوي دفاعي بدن، که همانند ماشين ها خود کار در درون عضويت انتظارهدف صف کشیده و همچنان گشت مي زنند، برخورد مي کند. تا جاییکه گاهي درخیلی موارد برای میکروب جزتسلیم شدن هيچ راه فراري باقي نمي ماند. مثال های زیادی وجود دارد که عساکر دفاعی بدن چقدرسرسختانه درمقابل تجاوزعوامل بیگانه می جنگند تا به هر قیمتی شده ازنفوذ دشمن جلوگیری شود. طوریکه عساکر دفاعي بدن حتی گاهی عساکر انتحاری جاپانی درجنگ دوم جهانی را شرمسار می کنند.

خط دوم دفاعي بدن که بخش بزرگ سيستم دفاعي ذاتي است، ازانواع مختلف حجرات خاص دفاعي تشکيل شده است.

 - 2حجرات سیتم دفاعي 

   همانطورکه در تعريف گفتيم، سيستم دفاعي بدن شامل تشکیلات به هم پيوسته و پیچیده است که به وسيله حجرات مختلف ساخته شده وعملکردهاي آن توسط حجرات ویژه تنظيم مي شود. حجرات دفاعي بخش نهایت کوچکي ازنسج خون را شامل می شوند. بخش بزرگ نسج خون ازحجرات سرخ، سيرم خون و پلازما و سایرمواد منحل در آب تشکيل شده است، تنها درحدود یک درصد(% 1) حجرات خون را گونه هاي تشکیل میدهند که مربوط به سيستم دفاعي اند، که همۀ انواع اين حجرات درجريان خون با هم به نام حجرات سفيد ياد مي شوند.
در واقع اين کمیت کوچک حجرات سفيد خون استند که تمام فعاليت هاي دفاعي عضويت را سازماندهي و بيشتر آنرا اجرا مي کند. 
با اینحال حجرات دفاعي بخش مهم و اساسی سيستم دفاعي بدن را تشکيل ميدهند.
اين حجرات نيزهمانند حجرات سرخ خون طوردوامدار درمغزاستخوان توليد وبعد از يک سلسله درست کاري هاي ويژه دربخش هاي خاص،به فرض قشله هاي عسکري ويژه ذخيره و پرورش مي شوند. اين قشله هاي عسکري عضويت شامل خود مغز استخوان، تلي/ اسپرز Spleen/ و مهمتر ازهمه غدوات شبکه لمفاوي/ Lymph nodes می باشند. حجرات دفاعي بعد طی مراحل مربوط از ارگان های یاد شده به جريان خون و بعد به ساير انساج و ارگان هاي بدن فرستاده مي شوند. 

بعد ازتولید بخشي ازحجرات دفاعي طور دوامدار در جريان خون شناور باقي مي مانند و برخي هم درتمام ارگان هاي بدن درگردش استند.
ويژگي هاي گروه هاي مختلف حجرات دفاعي درتمام پستانداران يکسان است و اهداف مشخص و مشابه را دنبال مي کنند. دقيقآ مانند آنچه بخش هاي مختلف از نيروهاي دفاعي کشورهاي مستقل دنيا درسردارند، عساکر دفاعي بدن نيز همان پيمان ها را دنبال مي کنند. حتي اين ويژگي هاي دفاعي گاهي درحجرات دفاعي بدن بيشتراختصاصي بوده وهربخش دفاعي نيروي خاص خود را با نوع عملکرد وساختمان هاي وظايف مشخص دراختياردارد. 
هرگاه موضوع توليد، شکل گيريي و نظم عملکردهاي حجرات دفاعي بدن را موشکافانه دنبال نمايم. به سيستم مديريتي دفاعي چيزي خيلي ها مشابه به مقررات قطعات عسکری گروهاي انساني ميرسيم. تا جاییکه حجرات دفاعي بدن یک فرد سالم شباهت هاي زيادي عملکرد هاي آموزشي، ظرفيتي و حتي دفاعي با عساکر يک کشور مستقل و مقتدر را دنبال مي کند. چنانچه اگر گاهی حجره دفاعی مشابه از فرد دیگر را به عضویت جدیدي که گروپ خونی همسان یا پیمان استراتیژیک نظامی ندارند وارد نمایم، بیگانه پنداشته شده وبا یک عکس العمل شدید درجا نابود مي شود.

 درعضویت حجرات سیستم دفاعی به چند گروپ عمده با وظايف خاص، به شمول حجرات غير دفاعي اما شديدآ عملياتي تقسیم شده اند. در این مبحث حجرات سفید خون را که زیرهدایت تشکیلات دفاعي بدن فعالیت هاي خاص انجام میدهند، را طور اجمالي مورد مطالعه قرار مي میدهم.

درمجموع تمام حجرات خون قرارشکل ذيل رده بندي مي شوند (شکل دوم). 

شکل دوم: رده بندي حجرات خون

   براي ساده ساختن اين مبحث حجرات دفاعي را از نظر وظيفوي که درشناخت اوليه اين سيستم نقش مهم دارد، به سه گروپ زیر خلاصه مي نمايم.

- 1 حجرات دفاعي جنگي: آنهاي که قابليت مقابله و نابود سازي تمام انواع ميکروب ها را دارند.

- 2 حجرات کمکي: حجرات دفاعی که تنها درشکل گيري پروسه هاي مقاومتی با توليد پيام هاي ویژه در عملکرد هاي دفاعي سهم ویژه دارند و تا حد ممکن خود با ميکروب ها رو در رو جنگ نمي کنند.

- 3 حجرات توليد کننده انتي بادي: اين حجرات هم در خیلی مواردخود طور مستقيم با ميکروب درجنگ نيستند. اما مواد مهار کننده ميکروبي " انتي بادي /*Antibody" را مطابق به خواص ميکروب هاي مختلف توليد مي کنند.
 حجرات شامل نسج خون به شمول حجرات دفاعي بعد از رنگ آميزي در زير مايکروسکوپ به اشکال مختلف مشاهد مي شوند (شکل سوم).

شکل سوم : نماي حجرات سفید و سرخ خون در زیر مایکروسکوپ

- حجره شکل Monocyte / M  (شکل سوم): نوعي ازحجرات بزرگ جثه غولپيکر و جنگي اند. اینها ازجمله مهم ترين عساکر شبکه دفاعي ذاتي به حساب مي آیند. اين حجرات در نهايت جنرالان کارکشته سيستم دفاعي بدن هستند که بعد ازمدتي فعاليت درجريان خون از دوران خارج شده و درجا هاي حساس بدن جا گزين وتا چند ماه طور دوامدار فعاليت مي کنند. اين حجرات درهرقسمت ازاعضاي بدن که جاگيرشوند نيرومند شده و به نام به همان عضو مشخص نامگذاري مي شوند (شکل ششم).

 تقريبآ نيمي از حجرات جوان اين گروه در شرايط عادي بشکل آماده باش درتلي ذخير مي شوند و تنها موقع بروز خطر آزاد مي شوند. اين حجرات درطول حيات بلاخره نقش کوره هاي ميکروب کش را درعضويت بازي مي کنند وهمزمان بيشترين پيام هاي حجروي را که حکم زنگ خطر وهم معلومات از نوع و مشخصات ميکروب ها را دارا است، توليد مي کنند. 
اين پيام بلاخره به حجرات مربوط سيستم معافيت اکتسابي ميرسند تا مطابق به شکل واندازۀ عامل ميکروبي مورد نظر مواد ضد ميکروبي لازم و مناسب توليد شود.

  -حجره شکل Neutrophil / N (شکل سوم)

 آنعده ازحجرات جنگي اند که جسامت کوچکتر و عمر کوتاه تر ازحجرات غولپيکر را دارند. چنانکه بعد از آنکه تعداد معين ميکروب را بلعيدند، خود هم نابود مي شوند (شکل پنجم).
درواقع اين ها کوره هاي میکروب کش کوچک دارای عملکرد مشابه به حجرات غولپيکرهستند. محل خدمت اين حجرات علاوه برمسير جریان خون بيشتر درقسمت هاي التهابي و پرآشوب بدن ميباشد. اين حجرات نيز درتوليد پيام هاي تحريک کننده سيستم دفاعي نقش اساسي دارند. اگر گاهي درقسمتي ازبدن که دچار التهاب شده و بعد از مداخله میکروبی چرک توليد مي شود، در واقع بخش عمده مواد چرکی بقایای حجراتNeutrophil  است که پس ازيک مبازره فرساينده، نابود شده اند.

 -حجره شکل Eosinophil / E (شکل سوم)

اين نوع حجرات نيز کشنده اند. درحاليکه در کارخانه مشابه توليد مي شوند، اما نسبت به دو نوع قبلي تعداد شان کمتراست. اينها ازنگاه جسامت، ساختمان و وظيفه تفاوت هاي اندک دارند. طوريکهبيشتردرمقابل ميکروب هاي خاص مثلآ پرازيت ها وغيره، فعال مي شوند.
 -حجره شکلT & B -Lymphocytes / L (شکل سوم)

اين حجرات را لمفوسايت مي نامند و شامل گروه هاي مختلف مي شوند. بخش عمدۀ از اين حجرات در تقسيم بندي حجروي در رديف عساکر شبکه دفاعي اکتسابي رده بندي مي شوند. اينها در ابتدا به سه نوع اصلي که شامل * نخست حجرات کمکي و تنظيم کننده T helper cells 0 1 2../گروه دومي حجرات توليد کننده انتي بادي / B-cell و سومي شامل کشنده هاي حقيقي / (NK) Natural killer یا Cytotoxic T-cells (CD8+ T-cells) مي باشند، که در واقع گروه سومي اینها نیز بخش مهمي ازحجرات کشنده بوده و به نحوي بیشتربا سيستم دفاعي ذاتي هماهنگ استند (شکل دوم).
 تمام لمفوسايت ها پس از تولید در مغز استخوان به Thymus سرازیرمِي شوند و به گروه هاي مشخص ابتدایي دسته بندي وبعد رهسپار شبکه لمفاوي شده و درغدوات لمفاوی فعال شده و بعد رهسپار دوران خون می شوند.

 نگاهي به عملکرد لمفوسایت ها / Lymphocytes که درسه گروه عمده خدمت می کنند :

-1 حجرات T-helper cell / کمکی :

  حجرات کمکي که بيشترين تعداد را درمیان لمفوسایت ها دارند و مشخصآ مربوط سيستم دفاعي اکتسابي هستند. طوري که از نام شان پیداست، این حجرات نقش نیروي کمکي را با فعالیت های تنظیم کننده میان بخش هاي دفاعي ذاتي و اکتسابي به پیش می برند. اینها در واقع منحيث پل ارتباطي ميان هردو شبکه دفاعي ذاتي واکتسابي اجراي وظيفه مي کنند. 

حجرات کمکی برای ساماندهي بهتر فعالیت های تنظیم کننده شان از نظر شکلدهي بخش هاي دفاعي مختلف به گروه هاي کمکي کوچکترمانند، حجرات هماهنگ کننده مستقل، کمکی هاي نمبر0، نمبر1 و نمبر2 و چند گونه هاي ديگرمشخص مي شوند. در این میان حجراتی هم شامل می شوند که هویت و عملکرد اصلی شان هنوز آنچنان مشخص نشده استمانند حجرات گاما و دلتا.γδ T cells یا WC1+ cells 

- 2 حجراتCytotoxic T-Lymphocytes 

NK - Natural Killer cells / این حجرات بنام هاي کشنده هاي حقیقی 

,T_C, Cytotoxic T Lymphocyte, CTL, T-Killer cell, Cytolytic T-cell , CD8+ T-cells , Killer T-cells مشهور اند.
اين حجرات در تقسيم بندي به سيستم معافيت اکتسابی تعلق دارند. اما ازنگاه استقلاليت درعملکرد دفاعي به نحوی با سیستم معافیت ذاتی هماهنگی دارند. اندازه اينها اندک بزرگتر ازسايرلمفوسايت ها است و در زیرمایکروسکوپ شکل دانه دار دیده مي شوند. 

 - 3حجرات B /B-Lymphocytes  این حجرات را به نام توليد کننده های انتي بادي مي نامند، که با توليد مواد ضد ميکروبي درشکل گيري فعاليت هاي شبکه دفاعي اکتسابي نقش اساسی دارند. اين حجرات در انتها به حجرات حافظوي تبديل مي شوند و درکالوني هاي خاص مدت ها درعضويت باقي مانده و به فعاليت هاي دفاعي ويژه ادامه ميدهند.

-  حجره شکل Erythrocytes / e (شکل سوم) حجرات سرخ خون مي باشند.

              _____________________________________________________________________

شکل چهارم : نمایش گرفتارشدن میکروب ها  توسط
حجره کشنده غول پیکر ( تحت شکلMacrophage/ M) 

شکل پنجم : نمایش عمل بلعیدن  میکروب توسط
حجره کشنده کوچکتر( تحت شکلNeutrophil / N) 

شکل ششم: نامگذاری حجرات جنگی غول پیکر با ترتیب موقعیت آنهابعد از مهاجرت از دوران خون وجابجایی درانساج مختلف بدن

عملکرد حجرات جنگي:

حجرات جنگی از نگاه عملکرد دفاعي طورعموم به دو گروه جداگانه تقسيم مي شوند.

 -نوع نخست: اینها حجراتي اند که نسبت به سايرانواع درسيستم دفاعي بدن، بزرگ و فعالترهستند. 
اين حجرات بعد از توليد در مغز استخوان (Myeloid precursor cells)و طي مراحل رشد و نمو، وقتی وارد دوران خون می شوند در گروه های جداگانه عمده مانند Monocyte ها و گروه هاي زيرنام حجرات دانه دار ،Neutrophil ،Eosinophil ،Basophil  شناسایي مي شوند.
 Monocyte ها نسبت به برادران دانه دارخود عمر طولاني دارند و در دوران خدمت به ساير انساج بدن مانند روده ها، جگر، نسج اعصاب و ديگرجا هاي بدن مهاجرت مي کنند، تغيير نام ميدهند و در اقامتگاه اخیر شان به گونه هاي نهايت مهم دفاعي تبديل مي شوند. طور مثال: مکروفاژها/ Macrophages مستقر در جدار روده ها. در نهایت اين حجرات گاهي بيشر ازيک ماه عمرمي کنند وکلید دار سیستم دفاعِي مهره داران به حساب میروند (شکل ششم).

وظيفه تمامي حجرات جنگي به دام انداختن و محو عوامل ميکروبي و حجرات خودي بيمارعضويت مي باشد. همزمان اين حجرات با توليد پيام هاي حجروي که همانند رمزهاي دفاعي اند، نيز مي پردازند. طوري که هرگاه اينها عوامل ميکروبي را درجريان خون و يا هرجاي بدن به دام انداختند، آنرا مي بلعند وبعد جهت تحريک و تنظيم سايربخش هاي سيستم دفاعي به طور دوامدار به توليد پيامهاي دفاعي مي پردازند.

 اين گروه ازحجرات بخشي مهم ازعساکر سيستم معافيت ذاتي را تشکیل میدهند که فعاليت هاي غير اختصاصي را بيشتر از ساير حجرات دنبال مي کنند. این حجران جنگی اند که بدون درنظر داشت نوع، شکل، ساختمان حجروي، خودي، بيگانه، زنده و مرده بودن عوامل مضر و بیگانه هرآنچه که دربدن مضرثابت شود را نابود مي کنند.

 -  نوع دوم: کشنده های حقیقی  NK - Natural Killer cellsاند. هر چند این ها در گروه ليمفوسايت ها استند اما همچنان بدون تبعيض تمام حجرات بيگانه و خودي هاي مضر را نا بود مي کنند. اينها عمل نا بود سازي ميکروب هاي را که در داخل حجرات بدن پنهان می شوند، از جمله ویروس ها، را بشکل نهايت ويژه انجام ميدهند. همچنان شناسايي و از بين بردن حجرات خودي مريض، سرطاني و مضر را نيز به عهده دارند.
کشنده هاي حقیقی عمل نابود سازي ميکروب ها، حجرات مريض و سرطاني را خيلي پيشرفته تر از سایر حجرات انجام ميدهند. اينها طور دوامدار به دنبال حجراتي مي روند که ظاهرسالم و اما عوامل مرضي در داخل آنها مخفي شده باشد و يا حجرۀ که مريض شده باشد و کارش را به درستي انجام ندهد و يا احتمال سرطاني شدن آن احساس شود، همه را شناسايي و نابود مي کنند. 

کشنده ها حقيقي در واقع نقش نيروي کشفي و ضربتي بدن را دارند، چنانچه در زمان خطر و تهديد اين حجرات بيشتر ازهر زمان تحريک شده و يک به يک حجرات بدن را در واقع لمس مي کنند و از سالم بودن آن اطمينان حاصل مي کنند.

شايد اين عمل دشوار و يا حتي غيرممکن به نظرميرسد. اما اين تنها وظيفه اين حجرات است. اين حجرات اهداف مورد نظر خود را دراولين فرصت شناسايي و مواد کيمياوي خاص که حکم زهرمتلاشي کننده را دارد، به داخل حجره مبتلا مي پاشند و به اين ترتيب حجره مبتلا و مريض را در هرکجاي بدن محو مي کنند. نام حجرات مسموم کننده/ یا Cytotoxic T-Lymphocytes Cytolytic T-cellsاز اینجا گرفته شدم است.

کشنده های حقیقی درمواردي روي برخي حجرات مضربه اصطلاح يک بيرق سرخ مي کوبند، تا بلاخره حجره آلوده به ويروس را همه بشناسند وبعد به وسیله حجرات دفاعي بزرگ (کوره هاي ميکروب کش) بلعيده شود و درنهایت بار دگر سلسله پيام دهي وچگونگي تحريک شبکه معافيت توافقي و توليد مواد ضد ميکروبي تکرارشود.
 با اين روش دربرابر ويروس هاي مخفي شده درعضويت مواد ضد ميکروبي لازم توليد مي شود. تنها اين بخش ازفعاليت هاي اين حجرات را به شبکه دفاعي اکتسابي تعلق مي گيرد. با آنهم درعضويت تعداد اين حجرات نسبت به سايرحجرات بويژه کشنده هاي اولي کمتر است.

 - کارکرد حجرات کمکي/ T-helper lymphocytes: 

  اين حجرات نقش پل ارتباطي ميان هردو بخش سيستم دفاعي ذاتي و اکتسابي را دارند وهم تنظيم تمام فعاليتهاي ارتباطي دفاعي بدن را برعهده دارند. در واقع تمام اخباردفاعي بدن نزد اين حجرات ميرسد، تا بعد از تجزيه وارزيابي لازم به بخش ها وحجرات مشخص فرستاده شود. اينها حجراتي استند که طورمستقيم با جنگ سرو کارندارند. در واقع پشت خط دفاعي بدن، تنها به آتش جنگ هيزم مي اندازند. اين حجرات پيام هاي که ازحجرات جنگي دريافت مي کنند را تحليل و بعد ارزيابي لازم به توليد پيام هاي مخصوص ديگر مي پردازند. درواقع پيام هاي دومي که توسط حجرات کمکي توليد مي شود، شيپور رسمي و نهايي جنگ به حساب ميرود. زيرا با آن تمام بخش هاي دفاعي دست بکار مي شوند.

طورعموم پيام هاي که اين حجرات توليد مي کنند سه نوع کاربرد دارند :

- بخش نخست پيام ها به عساکرگزمه که درسايرقسمت هاي بدن مصروف گشت زدن هستند، مي رسد وآنها را هرچه زود به ساحه مورد تهاجم مي کشاند. طورمثال : اگر پستان يک گاو شيري ابتدا ميکروبي و بعد التهابي شود، در نخستین فرصت با پيام هاي که حجرات کمکي و يا ساير حجرات دفاعي محل مي فرستند، تمام عساکر جنگي بويژه حجرات گونه شکل : Neutrophil / N که درجريان خون درگردش استند، به سمت پستان که ساحه جنگ و التهاب است مهاجرت مي کنند. درزمان مشابه که پستان گاو التهابي وچرکي است، اگرخون آن گاو معاينه شود، تعداد خيلي اندک عساکر جنگي Neutrophil را درجريان خون ميتوان يافت. حتي گاهي هيچ نيستند، چرا ؟  چونکه قبلآ همۀ آنها به پستان يا در واقع محل آشوب کشانده شده اند.

- بخش دوم پيام هاي حجرات کمکي به کارخانه ها و یا ذخایرهاي توليد عساکرجنگي فرستاده مي شود. تاعسکر بيشتر از ذخاير اضطراري چون تلي و يا مغز استخوان به ساحه مورد حمله فرستاده شوند.

- بخش سوم پيام هاي حجرات کمکي مشخصآ براي حجرات توليد کننده انتي بادي فرستاده مي شوند. تا بخش سيستم معافيت توافقي هم فعال و دست بکارشود، و براي مقابله بهتر برعليه مهاجم سلاح و مهمات لازم ضد ميکروبي يا انتي بادي هاي مخصوص نيزتوليد شود.

نبايد فراموش شود که اين سلاح ها "انتي بادي" بعد ازآن توليد مي شوند، که قبلآ قدرت سلاح دشمن طوردقيق شناسايي، تجزيه وتحليل شده باشد.
اين کارتحليل وتجزيه معلومات بدست آمده از دشمن همه توسط حجرات کمکي انجام مي شود، و بعد اينها پيام هاي ارزنده را به صورت دسته جمعي به سايراعضاي دفاعي مي فرستند.

 پيام هاي اين حجرات طوري طراحي و کود گذاري مي شوند، که حجره توليد کننده انتي بادي را وادار مي کند تا به صورت دوامدارمواد مشابه ومشخص ضد ميکروبي را مطابق به نياز بدن توليد کند. اين کارممکن بيشترازهفته و يا ماه وقت دربرگيرد تا انتي بادي لازم وکافي براي بدن توليد شود .

درکل وظيفه اين حجرات رد وبدل کردن پيام هاي اساسي ميان بخش هاي مختلف سيستم دفاعي وساير سيستم هاي بدن مي باشد.

- 3 حجرات توليد کننده مواد ضد ميکروبي يا انتي بادي/ B. lymphocytes: 

   حجرات B که براي سيستم معافيت کسبي کارمي کنند و با جنگیدن سروکاري ندارند. تمام فعاليت هاي اين حجرات به وسيله پيام هاي که ازسوي حجرات کمکي براي شان ميرسد، و يا معلوماتي که طور مستقيم از برخورد و تماس با ميکروب بدست مي آید شکل مي گيرد.

 اين حجرات دقيقآ مطابق با معلومات حاوي مشخصات ميکروب گرفتار شده انتي بادي لازم را توليد مي نمايند. البته اين کارگاه هاي توليدي هرگز تا ساليان متمادي بيکار نمي باشند. مگر اينکه شبکه هاي دفاعي مختل و يا دچارعارضه شده باشد.

 -* انتي بادي Antibody / 

   اشکال پروتيني مخصوص (Ig) Immunoglobulins / ومختلف که توسط حجرات مخصوص به ويژه حجرات B درعضويت توليد و درجريان خون شناور و يا ساير انساج حضور دارند (شکل هفتم).
توليد انتي بادي مطابق به شکل انتي جن ميکروب هاي خاص که قبلآ شناسايي شده در اشکال عمومي و ويژه صورت مي گيرد. ازاين رو هر نوع انتي بادي براي نوع مشخص ازميکروب ها طرح و توليد مي شود، و تنها همان گروپ ازميکروب مخصوص خود را درجريان خون و ساير بخش هاي عضويت شناسايي و به دام مي اندازد.

 در واقع انتي جن ميکروب قفل و انتي بادي هم کليد آن است، و قرارمعلوم که هر قفل با کليد پرداز شده، مشخص و ازپيش ساخته شده باز مي شود. انتي بادي دقيقآ نقش کليد هاي  هدفمند  و دقيق براي قفل هاي مشخص را بازي مي کند. البته در اين ميان شاه کليد هاي هم وجود دارند که مي توانند براي خيلي ازميکروب ها کار ساز باشند.

شکل هفتم : اشکال رنگ زرد انتی بادی هاي 
شناور در جریان خون را نمایش می دهد.

 شکل هشتم: نمایش انتی جن و انتی بادی

به عبارت ساده :انتي بادي ها کليدهاي هوشمندي استند، که براي قفل هاي ميکروبي ويژه توليد شده و درسراسر وجود آنها را دنبال می کنند (جدول دوم) .

 زماني که انتي بادي درعضويت موجود باشد و ميکروب مخصوص آن وارد بدن شود، و بتواند ازمقابل حجرات کشنده فرارکند. بي دليل به چنگ انتي بادي ها مي افتد وغيرفعال مي شود. تعداد زياد انتي بادي ها به ميکروب مهاجم وصل شده آنرا گرفتار و ازفعاليت آن جلوگيري مي کنند (شکل هشتم).
ميکروب هاي که به دام انتي بادي ها گيرمانده اند، مثل آن است که به زنجير کشيده شده باشند وهيچ فعاليتي کرده نمي توانند. تا آنکه با حجرات دفاعي کشنده مقابل شوند و بلعيده شده و يا هم با روش هاي خاص ذوب شوند.

جدول دوم: گونه های عمده انتی بادی ب اتفکیک محل وعملکرد شان

با اين همه تشکيلات خاص، خیلي اتفاق مي افتد که سيستم دفاعي بدن درمقابل حمله شديد عوامل مضرشکست مي خورد. به اين دليل است که انسان ويا حيوان مريض مي شود.
اما درنتيجه زحمات شبانه روزي دانشمندان روش هاي ابداع و به بهره برداري سپرده اند که با آن مي شود سيستم دفاعي بدن حيوان و انسان را پیش ازابتلا به مرض وادر نمود تا انتی بادی هاي ویژه توليد نماید. تا در زمان حمله شديد عوامل مرضي سيستم دفاعي بدن شکست نخورد و انسان و يا حيوان به شکل کشنده مرض مبتلا نشود. 
اين جاست که بحث واکسين به ميان مي آيد، که تا اکنون ازجمله بهترين راه ها براي حمايت ازسيستم معافيت مي باشد.

عبدالقدیرقدیس

8 حمل -1391 خورشیدي 

پیوندهاي مرتبط:

- شبکه پیام دهی معافیتي

- واکسین چیست؟ 

اهمیت شیرجک " فله " برای نوزاد