ماهی مرکب-Squid

ماهی مرکّب / Squid

به عنوان طبیب حیوان با خصوصیت های حیوانات زیادی آشنایی دارم، اما ماهی مرکّب یکی ازعجیب ترین موجودات دریا برایم بوده است.
 درحال حاضربحث هاي زیاد درمورد عجایب ماهی مرکب وجود دارد. تا جایی که برخی عجایب بدن این غول دریا به دغدغه محققان مبدل شده است. با آن هم هنوز درمورد ویژگی هاي بدن ماهی مرکّب معلومات نهایت کم است.

دانشمندان علوم حیوانی برای آن که بفهمند این موجود عجیب چطورزندگی می کند، آنرا تشریح کردند.
دراین نوشته، ما ماهی مرکب را به معرفی می گیریم و به سایر اقوام نزدیک آن از جمله هشت پا نگاهی می اندازیم.

ماهی مرکب

 همان طورکه خشکی حیوانات بزرگ عجیب را درخود جا داده است، دریاهای عمیق نیزموجودات عجیب را درخود جا داده که ما هنوز درمورد آنها چیزی زیادی نمی دانیم. در واقع برخی حیوانات بحری برای ما آدم ها مثل موجودات خیالی مریخی می مانند.

هنگامی که کشتی ها به جستجوی دریا های متلاطم واوقیانوس ها می روند، تورهای را به هزاران متردر اعماق دریا می اندازند وگاهی اوقات توربا حیواناتی برمی گردند که دریا نوردان به آنها هیولاهای دریا می گویند.

گاو ماهی غولپیکر استرالیایی / Giant Australian Cuttlefish

به نظرمی آید که دلیل خاصی وجود دارد که موجودات دریا های عمیق اینقدر بزرگ می شوند.

یکی از این هیولاهای دریا هم ماهی مرکب غول پیکراست. این ماهی گونه های مختلف و کوچکتر را نیز شامل می شود، مانند گاو ماهی/ Cuttlefish وغیره. در واقع ماهی مرکب یکی از برادران ناتنی هشت پاها یا اختاپوت / Octopus است.

شاید ماهی مرکب یکی از اسرارآمیز ترین حیوانات عظیم الجثه درطبعت باشد، که دانشمندان تازه با جزئیات اناتومی بدن آن آشنا شده اند. همانند اختاپوت ها ، حلزون ها و صدف ها، ماهی مرکب نیز یکی از زیر گروه های اصلی خانواده نرم تنان است.

هرچند صدف ها پوسته دارند و با آن بدن نرم شان را محافظت می کنند، اما این پسرعموی نرم تن شان صدفش را داخل بدن نگهداشته است. با این اوصاف نرم تنان همه حیوانات یک فامیل بزرگ هستند، خانوادۀ که شامل گروه بی مهره ها می باشد. 

ماهی مرکب واقوام نزدیک آن به نام خانواده Cephalopda یا سرپاها (کنایه برحیواناتی که روی سرشان پا دارند) یاد می شوند. علمی که این حیوانات عجیب را مورد مطالعه قرارمیدهد، شاخه ای ازعلم حیات شناسی به نام Malacology است. این شعبه علمی حیوانات غیرفقاریه ازجمله گونه های بحری را مورد مطالع قرارمیدهد.
سرپاها حیوانات عجیب با ویژگی های خاص اند که خیلی ها را با دیدن شان متعجب می سازند. ماهی گیرهای حرفوی خیلی ازاین گونه ها ازجمله ماهی مرکب را با بنام Inkfish می شناسند.

 گونه های ازسرپاها / Cephalopda

چرا این حیوان را ماهی مرکّب مینامند؟
ماهی مرکب در بدن خود کسیه های بزرگ مرکب (رنگ) دارد که اسم این ماهی هم ازهمین جا آمده است. مرکب یا جوهرتیره زمانی استفاده می شود که ماهی در تیر رس دشمن باشد.

زمانی که خطر بیخ گوش باشد و ماهی مرکب راهی به جز فرار نداشته باشد، برای آن که بتواند رد گم شود مقدارزیاد مرکب را با رنگ قهویی تیره ازخود پخش می کند که ساحه اطراف را کاملا دودی می کند و خود ماهی مرکب در جا ردگم می شود. این یک روش نهایت هوشمندانه دفاعی است که حیوان با مهارت ویژه درفاصله زمانی کوتاه می تواند ازچنگ دشمن موفقانه فرارکند.

جنگ خونین و فرار زیرکانه

 این ویژگی دفاعی را تمام سرپاها دارند. تمامی گونه های سرپا ها درزمان مواجه شدن با خطر یک لکه رنگی، همانند بمب دودی تولید می کنند تا مهاجم را گمراه کنند. درهشت پاها این ماده یک ماده لزج است و جای که هشت پا قرار دارد را مشخص می کند؛ درحالی که خود حیوان قبلآ در سمت مخالف فرار کرده و دشمن کاملا گمراه شده است. اگر استتار(پنهان شدن/ درزمان تهدید و یا شکار) به وسیله تغییر رنگ و شکل جواب ندهد، ماهی مرکب بعد ازجنگ خونین با دشمن، مثلا مارماهی، با پاشیدن مرکب راه نجات بعدی را انتخاب کرده ومانند جت فرارمیکند.

برخلاف ماهی مرکب، هشت پا ها درآب های کم عمق زندگی می کنند، جسامت کوچکتر ازماهی مرکب دارند و اما قوه استتارنهایت قوی دارند. این ها با انسان ها هم خوب کنارمی آیند.
 هشت پا با قوه استتار قوی و تغییر رنگ که دارد، همراه با صدف ها بیشتر روی سخره های آبی ساحلی سکونت دارد وبا شکار ماهی و سایرحیوانات بحری تغذیه می کند.

هشت پا / Octopus

درسال های اخیر با فراهم شدن روش های ماهی گیری درعمیق ترین قسمت های اوقیانوس ها، به ویژه در اوقیانوس آرام وجزایر نیوزیلاند، ماهی های مرکب بیشتری به دام می افتند. این موضوع فرصت تشریح و شناخت این هیولادی دریا را بیشتر فراهم کرده است. 
نخستین نشانه های وجود زندگی مخفی ماهی مرکب عظیم الجثه با دیدن اقوام کوچکترآن نمایان شد.

دانشمندان درجزیره شمال نیوزیلاند گونه های متعدد ازماهی های مرکب کوچک اندام را دریافت کردند. اما غولپیکرها همیشه در اعماق دریا ها زندگی میکنند.  این دانشمندان ماهی های مرکب را با وسیله کنترول از راه دور با نام آر او وی (ROV) با همرای چراغ ها به اعماق می اندازند. به این گونه ماهی های مرکب را شکار هم می کنند.
 درخیلی کشور ها ماهی مرکب در لیست غذایی انسان ها قرار دارد. اما گوشت ماهی مرکب بزرگ بوی امونیاک میدهد. هرسالههزاران تُن ماهی مرکب و سایر اقوام آن به وسیله انسان خورده می شود.

نخستین چیزی که با دیدن یک ماهی مرکب غول پیکر متوجه می شویم این است که تصور می شود این حیوان  مرموز شبیه یک موجود فضایی عجیب است. بدن این حیوان در قسمت انتها با یک دم بال مانند آغاز می شود. صندوق نرم بدن آن همه انساج نرم شامل دستگاه هضمی، تنفسی، تولید مثل و سایر اجزایی حیاتی  حیوان را درخود جا داده است.

ماهی مرکّب غول پیکر

درقسمت ختم تنه یک ساختمان قیف مانند قرار دارد که درزمان حرکت جهشی حیوان عمل می کند. بعد دو ساختمان بزرگ چشم حیوان وهشت ساختمان نرم بازو مانند و دو شاخ طویل دردوانتهای بدن قراردارد. در میان ساختمان های بازومانند دهن حیوان که ساختمان منقار مانند است قرار دارد.

عحیب ترین های ماهی مرکّب
ماهی های مرکب غول پیکر حیوانات کاملا مرموزی هستند. زیرا آنها سه قلب دارند و خون آبی رنگ در رگ ها یشان جریان دارد. پوست شان می تواند در هرثانیه رنگ عوض کند. نه با آهستگی یک آفتاب پرست بلکه با سرعت برق . پوست بدن این حیوانات طوری چشمک می زند که انگار روی بدنش فیلم نمایش می دهند. در اعماق بدن ماهی مرکب یک اندام نوری وجود دارد که در مواردی از نور آن برای استتار استفاده می کنند. ماهی مرکب این چراغ  مرموز را برای آنکه با نورآسمان مخلوط شود و شکارچی ها آنرا اشتباه بگیرد، استفاده می کند. ماهی مرکب چراغ درونی را تنها در زمان های مشخص که با رنگ سطح آب تطابق نمایند بکار می گیرد. زیرا از دید اعماق دریا دشمنان ماهی مرکب را با ستاره های آسمان اشتباه می گیرند.  

ماهی مرکّب جنگجوی قوی

ماهی مرکّب چابک ترین شکارچی دریا است. او این قدرت مرگبار را از دو شاخ طویل و شش بازوهای بزرگ خود که با مکنده ها و زایده های نهایت قوی مجهز اند می گیرد. مکنده های ماهی مرکب قدرت چسبندگی عجیبی را با به کارگیری ایجاد خلا به میان می آورند.

 ماهی مرکب ازمکنده ها و زایده ها در زمان شکار استفاده می کند. همچنان کار برد دیگر این مکنده ها این است که ماهی مرکب در زمان استتار و یا حرکت سریع بازوهای شش گانه و دو شاخ بزرگش را به وسیله قفل کردن این زایده ها و مکنده جمع نگهمیدارد، و این باعث می شود که در زمان حرکت جهشی خیلی سریع بازوها در کنترول حیوان بمانند.

ناخن های چنگک مانند

ماهی مرکب در زمان شکار دو شاخک طویل و شدیدآ قابل کنترولش را به سوی طعمه پرتاب می کند و زمانی که شاخک ها به بدن طعمه تماس کند به کمک مکنده ها آنرا می گیرد. برابر شدن درمیان دوشاک برابر به مرگ حتمی برای طعمه ماهی مرکب است. شاخک های ماهی مرکب استخوان ندارد و ساختمان عضلانی است. در وسط آن یک رشته نخ عصبی قوی قرار دارد.

عضلات بازوها از یک سمت به سوی دیگر موج میابند، مانند حرکات عضلات لشم در پستانداران اما ده ها بار سریعتر، و درموج حرکت برگشتی دوباره عضلات به سمت مخالف برگشت می کنند و همه چیز را به سمت دهن ماهی برمی گرداند. شاخک ها مجددا در داخل بازوها همراه با طعمه ناپدید می شوند.

دانشمندان فکر می کنند که ماهی مرکب غول آسا متفاوت تر از ماهی های مرکب کوچکترعمل می کنند.
آنها استدلال می کنند که ماهی های مرکب در اعماق بیشتر بر پایه خفا کار شکار را یک سره می کنند تا برسرعت عمل وابسته باشد.

در زمان شکار دو چشم بزرگ وقوی ماهی مرکب در واقع درمحور شاخک ها هماهنگ می شود. درواقع شکل دید از زاویه نشانه یک تفنگ را دارد. ماهی مرکب با هماهنگ کردن چشم ها با شاخک ها شکار را نشانه می گیرد و بعد با تمام نیرو بدن و شاخک ها را به سوی شکار انداخت می کند.

سیستم دوران خون ماهی مرکّب

 دوران خون ماهی مرکب

ماشین حرکی جت مانند ماهی مرکّب به اوکسیجن زیاد ضرورت دارد. او این مقدار اوکسیجن را به وسیله سیستم دوان خون و آب شش های بزرگ اش فراهم می کند.

سرپا ها ازجمله ماهی مرکب خون آبی رنگ دارند، که به بر پایه مس است و به آن هیموسیانین می گویند. دقیقآ مشابه خون سرخ رنگ انسان که برپایه آهن است و به آن هیموگلوبین می گویند.

در ماهی مرکب خون اکسیجن دار دارای رنگ آبی وخون بدون اکسیجن بی رنگ می باشد. این است که وقتی این حیوان مرده باشد خون آن بی رنگ است.
 دانشمندان با تزریق جوهر توانسته اند مسیر گردش خون ماهی مرکب را رد یابی و تشریح کنند.

ماهی مرکّب برای گرفتن و رساندن خون اکسیجن دار کافی سه قلب دارد.

قلب ماهی مرکب متشکل ازیک قلب فرعی مرکزی و دو قلب مستقل جانبی می باشد. قلب مرکزی به کمک دو قلب جانبی که هرکدام در مجاورت بال های شش های آبی قرار دارند، خون آبی رنگ (اکسیجن دار) را به اطراف بدن پمپ میکند و خون نا صاف ( خون بی رنگ) را قلب های جانبی از محور بدن به هرکدام از شاخ ها شش می رساند و به این ترتیب خون دوران مکمل را طی میکند...

در ادامه معلومات بیشتر درمورد سیستم های حیاتی این موجود عجیب با عناوین زیر تهیه خواهد شد.

سیستم عصبی ماهی مرکب
سیستم تنفسی        //

سیستم هضمی      //

سیستم تناسلی    //

عشق لرزان

سیستم عضلی و شبکه حرکی پمپ آبی

رازچشم های بزرگ

 پوست رنگی و راز تغییر رنگ درماهی مرکب