انتقال خون درگاوها

انتقال خون درگاوها 
BLOOD TRANSFUSION IN CATTLE

   انتقال خون برای گاوهاي که به کم خونی مزمن، ضیاع فعال وشدید خون بعد ازتصادمات و جراحی هاي سنگین و گاوهاي که به کاهش ترمبوسایت ها/ thrombocytopenia مواجه اند، مي تواند حیات بخش باشد. همچنان با انتقال خون مي توان گوساله هاي نوزاد ناتوان را به وسیله مواد معافیتی/ immunoglobulins حیوان صحتمند تقویت نمود.

دربرخی موارد فوری باوجود نیاز جدی به انتقال فعال خون، درکلینیک هاي حیوانی کشورما انتقال خون طورمشروط یا قطعی انجام نمي پذیرد، ویا حتی ازسوی برخی داکتران وترنری نهی مي شود.

درخیلی موارد شاید تنها دلیل انتقال نکردن خون ترس ازعاقبت آنچه خطر ناسازگاری حیوان و تفاوت گروپ هاي خون ویا سایرعوامل باشد. گاهی هم نا آشانا بودن با روش انتقال موفقانه خون ویا هم دردسترس نبودن گاوتمویل کننده خون وسایردشواری ها، ازجمله موانع استفاده ازاین روش معالجوی مفید درکلینیک هاي حیوانی بوده است.

اگرازحقیقت نگذریم، با توجه به مشکلات کارساحوی انتقال خون درگاوها کار نسبتآ دشوارهم است. زیرا، انتقال خون در گاوها به طورهمزمان، سریع و بدون آلودگی صورت مي گیرد. درشرایط کلینیک ویا کارساحوی، دسترسی به وسایل لازم، حیوان تمویل کننده و دستیار کار آزموده از موارد ضروری به حساب مي آیند، که گاهی با نبود هر کدام ازموارد فوق کار انتقال خون دشوار مي شود.
اما با توجه به دشواری هاي موارد کلینیکی و معالجوی گاوها، اگر مواد و وسایل ضروری فراهم باشد، انتقال خون گاوها در هر گونه شرایط ساحوی قابل اجرا است.

با توجه به مفید بودن عملیه به ویژه درشرایط فوری و حساس برای نجات جان یک گاوشیری، کاری ویا نسلیبا ارزش، داشتن مهارت و تجربه انتقال فوری خون به حیوان نیازمند ازضرورت های طبابت حیوانی به حساب مي آید، که هر داکتر معالج باید مهارت وامکانات لازم آنرادراختیار داشته باشد.

گاوتمویل کننده خون / The donor cow :

   داشتن یک یا چند گاو تمویل کننده از شرط هاي اساسی انتقال خون درگاوها است. تمویل کننده خون باید بالغ وصحتمند باشد. گاو باید از امراض مدهش ازجمله (BLV) bovine leukemia virus وآلودگی با ویروس مقاوم اسهال ویروسی گاوها/ bovine virus diarrhea virus (BVDV)، عاری باشد. مرحله شیردهی ویا بارداری برای گاوتمویل کننده مهم نیست. اما به گاو صحتمندی که درختم مرحله تولید سالیانه قرارد دارد، ترجیح داده مي شود.

روش خون گیری

درگاوها ضرورت به تعین گروپ خون خیلی به ندرت پیش مي آید. زیرا، گاوها گروپ های متعدد خون دارند وتعین گروپ خون تنها زمانی ضروری پنداشته مي شود، که گاو بیمار به دریافت مکررخون نیازمند باشد. با این وجود انتقال خون برای اولین بار مي تواند ازهر گاو سالم بدون خطرصورت گیرد. ازیک گاو صحتمند بزرگ ) kg 700 ≤( مي توان دریک زمان 4 تا 6 لیترخون وریدی دریافت نمود، بدون آن که خطری متوجه حیوان باشد.

روش خون گیری

    بهترین محل خون گیری ورید بزرگ گردن/ ژیگولار/  vena jugularisاست. ابتدا باید به یک گاو بزرگ 15 تا 25 ملی گرام زیلازین/ xylazine طور وریدی تطبیق شود، تا حیوان راحت احساس کند.

نیازاست تا حیوان تمویل کننده درچوکات قرارگیرد وسرحیوان باید محکم بسته شود، تا درمرحله خون گیری اخلال وارد نشود. بهتراست سر حیوان به وسیله فرد کمک کننده با دماغگیر ثابت نگهداشته شود.
برای آن که هر دو دست خون گیرنده باز باشد، مي توان ساحه دوی برسوم حصه پایانی گردن حیوان را با یک نوار ملایم و یا بنداژ با فشار مناسب بست، تا ورید گردن نمایان شود. بهتراست نوارگردن تا انتهاي خون گیری باز نشود، تا فشارخون وریدی افزایش داشته باشد.

وسایل خون گیری

برای جمع آوری موفقانه خون سرعت عمل شرط اساسی است. ازاینرو، سوزن خون گیری هرچه بزرگتر باشد بهتر است. به این منظورسوزن مخصوص 8 گیچ، چیزی مانند تروکار کوچک با طول 15 سانتی متر، بهترین انتخاب است. بوتل خون گیری دهن باز با ظرفیت 1 تا 2 لیترخون قبلآ با مواد ضد انعقاد خون، مانند 35 ملی لیترسودیم ستریت 20 درصد در هر لیتر/20% sodium citrate/L و یا سایر مواد ضد انعقاد خون دست داشته مانند هیپارین وغیره آماده و استفاده مي شود. 
بعد ازضد عفونی کردن ساحه مورد نظر، سوزن در جهت مخالف جریان خون طورمایل وارد ورید شده وسر دیگر آن وارد بوتل خون گیری مي شود. برای تخلیه هوای بوتل بهتر است سربوتل نیمه بازنگه داشته شود. درزمان جمع آوری خون باید دقت شود درحالیکه خون درجوار بوتل جریان مي نماید، بوتل به آهستگی و طور دوامدار چر خانده شود. تا همزمان با جمع آوری، خون با مواد ضد انعقاد مخلوط شود.
با این روش مي توان 2 تا 6 لیترخون را درمدت 10 دقیقه جمع آوری نمود.

بعد ازجمع آوری مقدارمعین خون، باید به ترتیب ابتدا نوار انسداد رگ گردن حیوان باز و بعد سوزن خون گیری از رگ خارج شود. بعد برای مدت 2 دقیقه روی جای سوزن با فشار مناسب تا توقف جریان خون محکم گرفته شود.

 برای حیوانات بزرگ سیت هاي خون گیری تجارتی هم موجود است، اما در تناسب با سیت خون گیری دست ساز استفاده ازسیت هاي تجارتی خیلی زمان گیر مي باشد.

انتقال خون به حیوان گیرنده

    همزمان که ازگاوتمویل کننده خون جمع آوری مي شود، حیوان دریافت کننده نیزباید آماده شود. برای این منظور، بعد ازاقدامات مناسب برای آرام ساختن و مهارحیوان، ازطریق ورید گردن سیت خون رسانی با سوزن 14 گیج به گاوگیرنده وصل مي شود. انتقال خون به وسیله سیت خون رسانی مخصوص مجهز با فیلتر به آهستگی انجام مي شود. 
درشرایط ساحوی، بهتر است فرد کمک کنند بوتل و یا خریطه خون را تا حد ممکن بالا نگهدارد.
درشرایط ویژه سیت هاي خونرسانی انسانی ویا سیت سیروم هم مي تواند کاربرد داشته باشد. درهمه حال باید دقت شود که خون به آهستگی انتقال شود. تا از وقوع خطرهاي ممکن ازجمله ازدیاد ضربان و حمله قلبی، اختلال تنفسی و ازکار افتادن ناگهانی قلب جلوگیری شود.
دریک دوره انتقال، بهتراست خون مورد نظربا توجه به حجم آن درمدت 30 تا 120 دقیقه انتقال یابد. بهتر درتمام مدت انتقال خون حیوان زیرمراقبت هاي صحی لازم باشد.

روش انتقال خون

درآغازین مراحل انتقال خون، اگر گاو گیرنده علایم حساسیتی مانند : خارش جلدی ( باحرکات پیهم جلد وناراحتی حیوان مشخص مي شود)، نفس تنگی، تغییر فوری تعداد ضربان قلب ویا سایرعلایم حساسیتی مانند پندیگی غیرعادی ناحیه گردن را تبارز دهد، درهمچو حالات باید انتقال خون متوقف و به حیوان داروهاي ضد حساسیتی معمول /antihistamines داده شود. همزمان به گرفتن خون ازگاو تمویل کننده دومي فکر شود.

درزمان انتقال خون، تدابیرلازم ازجمله توجه به پاک بودن وسایل، فراهم بودن دارو، سامان و لوازم ضروری، داشتن یک یا دوگاو تمویل کننده صحتمند، مورد نظرمي باشد. همچنان تدابیر لازم برای آرام ساختن حیوان تمویل کننده وگاو گیرنده خون ازنکات لازم برای سهولت وسرعت عمل درانتقال خون در گاوها مي باشد. داشتن آماده گی هاي قبلی ازجمله وسایل وامکانات مخصوص همراه با مهارت لازم مي تواند انتقال موفقانه خون ونجات جان حیوان را سبب شود. 

عبدالقدیر قدیس 
8 اسد، 1392