اهمیت شیر جک " فله " برای نوزاد

اهميت شیرجَک " فله" برای نوزاد

شیرجک چـیسـت ؟

    شیرجک شیرمخصوصی است که درنخستین ساعت ها الی دو سه روز پس از زایمان در پستان مادرموجود است. درمناطق مختلف افغانستان شیر جک با نام هاي فله، شیرتئوج وغیره نیز شناخته مي شود. خوراندن مقدارکافی این شیر برای نوزاد نهايت ضروری مي باشد. 

چرا به نوزاد شیرجک میدهیم؟ 

   درنخستین ساعت هاي پس از تولد، خوراندن مقدار کافی شیرجک علاوه بر نقش تغذیوی ویژه و پاک سازی سیستم هضمی نوزاد ازمواد نامطلوب، اهميت نهايت ارزنده درحمایت ازسیستم دفاعی نوزاد دارد.
نوزاد در نخستین روزهاي پس از تولد سیستم دفاعی نهايت نا توان دارد. به همين دلیل همیشه حیوانات نو تولد به سادگی بیماری می شوند و نسبت به حیوانات بالغ بیشتر آسیب می بینند. پس برای جلوگیري ازمبتلا شدن به بیماري هاي محیطی و محافظت دربرابربیماري هاي ساری و کشنده، قبل ازهرچیزنیازاست تا سیستم دفاعی بدن نوزاد تقویت شود. به این منظور درنخستین ساعت هاي پس ازتولد خوراندن شیرجک یکی از مهمترین اقدامات درجهت تقویت سیستم دفاعی ودرنهايت حفظ سلامت نوزاد مي باشد.

تقویت سیستم دفاعی 

 علاوه برعملکردهاي دفاعی درون رحمي تقویت سیستم دفاعی پستانداران درمحیط بیرون رحمي به دو شکل تقویت فعال وحمایت غیرفعال صورت مي گیرد. 

 -  درروش تقویت فعال سیستم دفاعی، اعضا وحجرات دفاعی ميزبان خود درتولید مواد ضد ميکروبی، فعالانه سهم مي گیرند. سیستم دفاعی وقتی خود بشکل فعال مواد ضد ميکروبی تولید مي کند، که به وسیله تطبیق واکسین ویا هم رویا رویي مستقیم با عوامل امراض تحریک شده باشد.

 - واما درروش حمایت غیرفعال، سیستم دفاعی خود درتولید مواد ضد ميکروبی که بنام انتی بادی یا می شود سهم فعال ندارد ومواد ضدميکروبی را ازخارج عضویت دریافت مي کند. 

درپستانداران عمومآ حمایت غیرفعال ازسیستم دفاعی به دوطریق طبعی ومصنوعی صورت مي گیرد. طورمثال، درشکل مصنوعی زرق مواد انتی بادی ازپیش آماده شده، و در شکل حمایت طبعی، خوراندن شیرجک از روشهای مهم تقویت غیرفعال سیستم دفاعی درنوزادان مي باشد.

الف: شیرجک وحمایت طبعی ازسیستم دفاعی نوزاد 

    موضوع اهميت شیرجک برای نوزاد یک مبحث خیلی مهم واساسی طبی، نه ازحالا، بلکه ازگذشته هاي دورمي باشد. اما شاید خیلی ازهموطنان ماراز شگفت انگیراهمیت شیرجک برای نوزاد را نمی دانند. به این دلیل درخیلی ازمناطق کشور برمبنای باورهای محلی خیلی ها مقدارکافی شیرجک « گاو، گوسفند و بز» را به نوزاد نمي دهند و درعوض حق حیوان نو تولد را خود شان نوش جان می کنند. این کارمسبب اصلی وقوع بیماری های مختلف و افزایش تلفات نوزاد ها مي باشد.
ازاین رونیازاست تا دریک بحث ساده به این موضوع مهم پرداخته شود، تا روشن شود، که اصلآ چرا باید این شیرمخصوص وخوشمزه دراولین ساعات زندگی به نوزاد داده شود؟ 
آیا براستی شیرجک حق نوزاد حیوان است و یا برای ما انسانها تهیه شده است؟

شکل یکم: نمای رابطه عاطفی مادر ونوزاد دراولین ساعات پس ازتولد

 درهمه حال، مادر«انسان و یا حیوان» درکنارسایرفدا کاری هاي مادرانه ازقبیل نگهداری، پرورش و تلاش برای محافظت و تغذیه نوزاد دربطن، بعد ازتولد تا مدت معین بوسیله پستان شیرتولید مي کند، تا نوزاد را تغذیه نماید. علاوه برعملکردهاي عادی مادرانه، در زمان بارداری مادرنا خود آگاه به فکرآینده اولاد خود نیزمي باشد.
 آینده نوزاد به معنی محافظت نوزاد در برابرعوامل مریضی، بویژه دراولین ساعات پس ازتولد آن می باشد که سیستم دفاعی نوزاد خود طورکامل فعال نبوده وحیوان جوان طورمستقل توانمندی دفاع دربرابرسیلی ازعوامل بیماری زا را ندارد.

مدت زمان برای توانمند شدن کامل سیستم دفاعی درحیوانات مختلف متفاوت مي باشد وطور اوسط ازسه تا شش ماه پس از تولد را در بر مي گیرد.

طوریکه همه مي دانیم، درمحیط آزاد دشمنان زره بینی بس خطرناک و  زیرک زیرنامميکروب داریم. به همین گونه عضویت مادرهم ازاین امرکاملآ آگاه است. وجود مادر باردارمي داند که درمحیط بیرون رحمي دشمنان بس خطرناک منتظرآمدن نوزاد دلبند مادرهستند.

با آگاهی ازاین مطلب، سیستم دفاعی مادرپیش ازپیش با معلوماتی که ازشکل و شمایل ميکروب هاي موجود در محیط ومنطقه تا آنزمان بدست آورده ویا هم درجریان بارداری بدست ميآورد؛ درطول مدت زمان بارداری، بویژه ماه هاي اخیر، مادر طوردوامدار مقدار زیاد مواد ضد ميکروبی"انتی بادی" خیلی ارزنده را تولید ودرلابلای قطرات شیر پستان خویش جابجا مي کند. به این اميد که این شیرارزنده درنخستین لحظات پس ازتولد به نوزاد خورانده شود و با دریافت مواد ضد میکروبی، نوزاد دربرابرعوامل خطرناک بیماری مقاوم شود. زیرا اگراین مواد درزمان مناسب آن به نوزاد نرسد، ممکن است نوزاد مریض وتلف شود وتمامي زحمات مادربه باد فنا برود.

 مقدارمواد ضد ميکروبی موجود درشیرجک پس از زایمان با گذشت هرساعت کاهش مي یابد. تا جاییکه پس ازگذشت سه روز این مقدارنزدیک به صفرمي رسد (شکل دوم).

ازاین روباید تاحد ممکن بیشترین مقدارشیرجک دراولین ساعات پس ازتولد به نوزاد خورانده شود .

شکل دوم : گراف کاهش ساعت وارمقدار انتی بادی شیرجک"فله"

یاداشت : ازآنجاییکه مالداران عزیزدر امردادن حق به حقدارنهايت پابند مي باشند. آنها باید این موضوع راهم بدانند که شیرجک حق مسلم نوزاد است، و نباید هیچ کسی این حق را قبل و یا هم بیشترازحیوان نوتولد نوش جان کند.

 - گاهی عقیده برخی از مالداران عزیز برآن استکه خوراندن مقدارزیاد شیرجک برای نوزاد ضرر دارد. خیلی ها فکر می کنند که ممکن است شیرجک نوزاد را شکم درد کند. درحالیکه این حرف هرگزسند علمي ندارد. تاحال به این نکته که شیرجک خود باعث شکم درد نوزاد شود، درهیچ یک ازمنابع علمي طبی در این مورد چیزی وجود ندارد. البته درصورتی که شیرجک به شکل پاک وصحی به نوزاد خورانده شود، هرگزباعث مریضی نوزاد نمي شود. درخیلی موارد دانشمندان ندادن مقدارکافی شیرجک را یکی ازعوامل عمده مرگ ومير نوزادان دانسته اند.

مادرچگونه این همه مواد ضد میکروبی رابرای نوزاد فراهم می کند؟ 
سیستم دفاعی مادردو نوع انتی بادی را درشیرجک ذخیره مي کند.

یکم : بخشی ازانتی بادی هاي که برضد ميکروب هاي محیطی که مادر ازقبل با آنها تماس داشته، مبارزه کرده و بعد برای خود انتی بادی دست وپا کرده است.

دوم : انتی بادی هاي که خود مادرهم درماه هاي نخست بارداری آنرا ندارد. ولی درجریان بارداری مادر واکسین مي شود و با تحریک واکسین انتی بادی هاي لازم تولید مي شود. 

انتی بادی های نوع دوم خیلی مهمتر ازنوع نخست می باشد. زیرا اینها دقیقآ با شناخت کامل ازموجودیت حتمي ميکروب کشنده درمنطقه، بعد ازتطبیق واکسین مورد نظرتولید مي شوند. مادربیشتراین انتی بادی ها را برای حفاظت خود و بخش لازم آنرا برای نوزادش تولید ودرشیرجک ذخیره ميکند.
این نکته از اساسی ترین دلایل مورد توجه برای دادن مقدار کافی شیرجک برای نوزاد مي باشد!

دراینجا باید خاطرنشان شود که تطبیق واکسین درزمان بارداری نه تنها اینکه برای نوزاد ضررندارد، بلکه تطبیق برخی ازواکسین هاي حیوانی درزمان بارداری حتمي وضروری مي باشد. بویژه آن واکسین هاي که ازسوی داکتران وترنری بر تطبیق به موقع آن سفارش مي شود.

 لازم است تا برخی ازواکسین هاي ضروری زمان بارداری دریک فصل واکسین درزمان معین شده دوبار تطبیق شود. چون باراول انتی بادی تولید شده برای حیوان و بعد ازحدود پا نزده روز با تطبق دوردوم واکسین مقدارکافی تولید انتی بادی برای چوچه تولید خواهد شد، که طورمستقیم وهم بوسیله شیرجک برای نوزاد انتقال مي شود.

 مثال این عمده اینگونه واکسینها، واکسین بیماری ریخک بره هاي نوزادمي باشد. زیرا این واکسین مادر را ازمریضی ساری سیاه روده ویا شلاینی نجات مي دهد وهمزمان بعد تولد بره را ازمبتلا شدن به مرض ریخک نجات ميدهد. البته اگرشیرجک را قبل از بره مالک حیوان نوش جان نکرده باشید.
 -حالا اندک مي دانیم که چرا باید دراولین ساعات پس ازتولد تا حد اکثرسه روزنخست حتمآ به نوزاد شیرجک بدهیم. پس برای راحت خاطرما هم اگرشده، خوب است تا مقدارکافی شیرجک را در زمان مناسب آن برای نوزاد بخوارنیم.

ب:- حمایت سیستم دفاعی با تطبیق مواد تجارتی

   گاهی عضویت حیوان و انسان به یکبارگی مورد حمله عوامل بیماری هاي کشنده طوری قرارمي گیرد که فرصت تولید انتی بادی را نمي یابد. در همچو واقعه ها خیلی احتمال وجود دارد که انسان و حیوان در برابرعوامل بیماری شکست بخورد و زنده نماند.

 به این دلیل دانشمندان برای نجات حیات این گونه بیمارها اتنی بادی هاي ضدعامل مریضی و یا هم ضد زهرعامل مریضی را درعضویت سایرحیوانات صحتمند تولید نموده اند، که در بسته بندی هاي تجارتی در بازار موجود است.

هرگاه عامل اینچنین بیماریها حیوان و انسان را مورد حمله قرار دهد، به هدایت داکتر این انتی بادی ها برای مهارعامل بیماری به مریض تطبیق مي شود. همانند شکل طبعی، این انتی بادی ها نیز چون ویژه همان ميکروب مشخص مي باشند، ميکروب را مهار کرده و پیشرفت بیماری را زیر کنترول قرارميدهند.

مثال این گونه انتی بادی ها داروی بیماری تیتانوس " شخک"می باشد. این دارو در واقع شامل انتی بادی هاي ضد بیماری تیتانوس است که برای انسان و حیوانات مختلف ازجمله اسب، مرکب و سایر حیوانات طور مشترک استفاده می شود.

عبدالقدیر قدیس

 6 جدی 1390

معلومات بیشتر درمورد عملکرد های سیستم دفاعی و راه های تقویه سیستم دفاعی را در پیوندهای ذیل: 

واکسین چیست ؟  
سیستم دفاعی حیوانات فقاریه 
شبکه پیام دهی معافیتی : به کار گیری عکس العمل های دفاعی