انتقال خون درگاوها

انتقال خون درگاوها 
BLOOD TRANSFUSION IN CATTLE

   انتقال خون برای گاوهاي که به کم خونی مزمن، ضیاع فعال وشدید خون بعد ازتصادمات و جراحی هاي سنگین و گاوهاي که به کاهش ترمبوسایت ها/ thrombocytopenia مواجه اند، مي تواند حیات بخش باشد. همچنان با انتقال خون مي توان گوساله هاي نوزاد ناتوان را به وسیله مواد معافیتی/ immunoglobulins حیوان صحتمند تقویت نمود.

دربرخی موارد فوری باوجود نیاز جدی به انتقال فعال خون، درکلینیک هاي حیوانی کشورما انتقال خون طورمشروط یا قطعی انجام نمي پذیرد، ویا حتی ازسوی برخی داکتران وترنری نهی مي شود.

درخیلی موارد شاید تنها دلیل انتقال نکردن خون ترس ازعاقبت آنچه خطر ناسازگاری حیوان و تفاوت گروپ هاي خون ویا سایرعوامل باشد. گاهی هم نا آشانا بودن با روش انتقال موفقانه خون ویا هم دردسترس نبودن گاوتمویل کننده خون وسایردشواری ها، ازجمله موانع استفاده ازاین روش معالجوی مفید درکلینیک هاي حیوانی بوده است.

اگرازحقیقت نگذریم، با توجه به مشکلات کارساحوی انتقال خون درگاوها کار نسبتآ دشوارهم است. زیرا، انتقال خون در گاوها به طورهمزمان، سریع و بدون آلودگی صورت مي گیرد. درشرایط کلینیک ویا کارساحوی، دسترسی به وسایل لازم، حیوان تمویل کننده و دستیار کار آزموده از موارد ضروری به حساب مي آیند، که گاهی با نبود هر کدام ازموارد فوق کار انتقال خون دشوار مي شود.
اما با توجه به دشواری هاي موارد کلینیکی و معالجوی گاوها، اگر مواد و وسایل ضروری فراهم باشد، انتقال خون گاوها در هر گونه شرایط ساحوی قابل اجرا است.

با توجه به مفید بودن عملیه به ویژه درشرایط فوری و حساس برای نجات جان یک گاوشیری، کاری ویا نسلیبا ارزش، داشتن مهارت و تجربه انتقال فوری خون به حیوان نیازمند ازضرورت های طبابت حیوانی به حساب مي آید، که هر داکتر معالج باید مهارت وامکانات لازم آنرادراختیار داشته باشد.

گاوتمویل کننده خون / The donor cow :

   داشتن یک یا چند گاو تمویل کننده از شرط هاي اساسی انتقال خون درگاوها است. تمویل کننده خون باید بالغ وصحتمند باشد. گاو باید از امراض مدهش ازجمله (BLV) bovine leukemia virus وآلودگی با ویروس مقاوم اسهال ویروسی گاوها/ bovine virus diarrhea virus (BVDV)، عاری باشد. مرحله شیردهی ویا بارداری برای گاوتمویل کننده مهم نیست. اما به گاو صحتمندی که درختم مرحله تولید سالیانه قرارد دارد، ترجیح داده مي شود.

روش خون گیری

درگاوها ضرورت به تعین گروپ خون خیلی به ندرت پیش مي آید. زیرا، گاوها گروپ های متعدد خون دارند وتعین گروپ خون تنها زمانی ضروری پنداشته مي شود، که گاو بیمار به دریافت مکررخون نیازمند باشد. با این وجود انتقال خون برای اولین بار مي تواند ازهر گاو سالم بدون خطرصورت گیرد. ازیک گاو صحتمند بزرگ ) kg 700 ≤( مي توان دریک زمان 4 تا 6 لیترخون وریدی دریافت نمود، بدون آن که خطری متوجه حیوان باشد.

روش خون گیری

    بهترین محل خون گیری ورید بزرگ گردن/ ژیگولار/  vena jugularisاست. ابتدا باید به یک گاو بزرگ 15 تا 25 ملی گرام زیلازین/ xylazine طور وریدی تطبیق شود، تا حیوان راحت احساس کند.

نیازاست تا حیوان تمویل کننده درچوکات قرارگیرد وسرحیوان باید محکم بسته شود، تا درمرحله خون گیری اخلال وارد نشود. بهتراست سر حیوان به وسیله فرد کمک کننده با دماغگیر ثابت نگهداشته شود.
برای آن که هر دو دست خون گیرنده باز باشد، مي توان ساحه دوی برسوم حصه پایانی گردن حیوان را با یک نوار ملایم و یا بنداژ با فشار مناسب بست، تا ورید گردن نمایان شود. بهتراست نوارگردن تا انتهاي خون گیری باز نشود، تا فشارخون وریدی افزایش داشته باشد.

وسایل خون گیری

برای جمع آوری موفقانه خون سرعت عمل شرط اساسی است. ازاینرو، سوزن خون گیری هرچه بزرگتر باشد بهتر است. به این منظورسوزن مخصوص 8 گیچ، چیزی مانند تروکار کوچک با طول 15 سانتی متر، بهترین انتخاب است. بوتل خون گیری دهن باز با ظرفیت 1 تا 2 لیترخون قبلآ با مواد ضد انعقاد خون، مانند 35 ملی لیترسودیم ستریت 20 درصد در هر لیتر/20% sodium citrate/L و یا سایر مواد ضد انعقاد خون دست داشته مانند هیپارین وغیره آماده و استفاده مي شود. 
بعد ازضد عفونی کردن ساحه مورد نظر، سوزن در جهت مخالف جریان خون طورمایل وارد ورید شده وسر دیگر آن وارد بوتل خون گیری مي شود. برای تخلیه هوای بوتل بهتر است سربوتل نیمه بازنگه داشته شود. درزمان جمع آوری خون باید دقت شود درحالیکه خون درجوار بوتل جریان مي نماید، بوتل به آهستگی و طور دوامدار چر خانده شود. تا همزمان با جمع آوری، خون با مواد ضد انعقاد مخلوط شود.
با این روش مي توان 2 تا 6 لیترخون را درمدت 10 دقیقه جمع آوری نمود.

بعد ازجمع آوری مقدارمعین خون، باید به ترتیب ابتدا نوار انسداد رگ گردن حیوان باز و بعد سوزن خون گیری از رگ خارج شود. بعد برای مدت 2 دقیقه روی جای سوزن با فشار مناسب تا توقف جریان خون محکم گرفته شود.

 برای حیوانات بزرگ سیت هاي خون گیری تجارتی هم موجود است، اما در تناسب با سیت خون گیری دست ساز استفاده ازسیت هاي تجارتی خیلی زمان گیر مي باشد.

انتقال خون به حیوان گیرنده

    همزمان که ازگاوتمویل کننده خون جمع آوری مي شود، حیوان دریافت کننده نیزباید آماده شود. برای این منظور، بعد ازاقدامات مناسب برای آرام ساختن و مهارحیوان، ازطریق ورید گردن سیت خون رسانی با سوزن 14 گیج به گاوگیرنده وصل مي شود. انتقال خون به وسیله سیت خون رسانی مخصوص مجهز با فیلتر به آهستگی انجام مي شود. 
درشرایط ساحوی، بهتر است فرد کمک کنند بوتل و یا خریطه خون را تا حد ممکن بالا نگهدارد.
درشرایط ویژه سیت هاي خونرسانی انسانی ویا سیت سیروم هم مي تواند کاربرد داشته باشد. درهمه حال باید دقت شود که خون به آهستگی انتقال شود. تا از وقوع خطرهاي ممکن ازجمله ازدیاد ضربان و حمله قلبی، اختلال تنفسی و ازکار افتادن ناگهانی قلب جلوگیری شود.
دریک دوره انتقال، بهتراست خون مورد نظربا توجه به حجم آن درمدت 30 تا 120 دقیقه انتقال یابد. بهتر درتمام مدت انتقال خون حیوان زیرمراقبت هاي صحی لازم باشد.

روش انتقال خون

درآغازین مراحل انتقال خون، اگر گاو گیرنده علایم حساسیتی مانند : خارش جلدی ( باحرکات پیهم جلد وناراحتی حیوان مشخص مي شود)، نفس تنگی، تغییر فوری تعداد ضربان قلب ویا سایرعلایم حساسیتی مانند پندیگی غیرعادی ناحیه گردن را تبارز دهد، درهمچو حالات باید انتقال خون متوقف و به حیوان داروهاي ضد حساسیتی معمول /antihistamines داده شود. همزمان به گرفتن خون ازگاو تمویل کننده دومي فکر شود.

درزمان انتقال خون، تدابیرلازم ازجمله توجه به پاک بودن وسایل، فراهم بودن دارو، سامان و لوازم ضروری، داشتن یک یا دوگاو تمویل کننده صحتمند، مورد نظرمي باشد. همچنان تدابیر لازم برای آرام ساختن حیوان تمویل کننده وگاو گیرنده خون ازنکات لازم برای سهولت وسرعت عمل درانتقال خون در گاوها مي باشد. داشتن آماده گی هاي قبلی ازجمله وسایل وامکانات مخصوص همراه با مهارت لازم مي تواند انتقال موفقانه خون ونجات جان حیوان را سبب شود. 

عبدالقدیر قدیس 
8 اسد، 1392

ماهی مرکب-Squid

ماهی مرکّب / Squid

به عنوان طبیب حیوان با خصوصیت های حیوانات زیادی آشنایی دارم، اما ماهی مرکّب یکی ازعجیب ترین موجودات دریا برایم بوده است.
 درحال حاضربحث هاي زیاد درمورد عجایب ماهی مرکب وجود دارد. تا جایی که برخی عجایب بدن این غول دریا به دغدغه محققان مبدل شده است. با آن هم هنوز درمورد ویژگی هاي بدن ماهی مرکّب معلومات نهایت کم است.

دانشمندان علوم حیوانی برای آن که بفهمند این موجود عجیب چطورزندگی می کند، آنرا تشریح کردند.
دراین نوشته، ما ماهی مرکب را به معرفی می گیریم و به سایر اقوام نزدیک آن از جمله هشت پا نگاهی می اندازیم.

ماهی مرکب

 همان طورکه خشکی حیوانات بزرگ عجیب را درخود جا داده است، دریاهای عمیق نیزموجودات عجیب را درخود جا داده که ما هنوز درمورد آنها چیزی زیادی نمی دانیم. در واقع برخی حیوانات بحری برای ما آدم ها مثل موجودات خیالی مریخی می مانند.

هنگامی که کشتی ها به جستجوی دریا های متلاطم واوقیانوس ها می روند، تورهای را به هزاران متردر اعماق دریا می اندازند وگاهی اوقات توربا حیواناتی برمی گردند که دریا نوردان به آنها هیولاهای دریا می گویند.

گاو ماهی غولپیکر استرالیایی / Giant Australian Cuttlefish

به نظرمی آید که دلیل خاصی وجود دارد که موجودات دریا های عمیق اینقدر بزرگ می شوند.

یکی از این هیولاهای دریا هم ماهی مرکب غول پیکراست. این ماهی گونه های مختلف و کوچکتر را نیز شامل می شود، مانند گاو ماهی/ Cuttlefish وغیره. در واقع ماهی مرکب یکی از برادران ناتنی هشت پاها یا اختاپوت / Octopus است.

شاید ماهی مرکب یکی از اسرارآمیز ترین حیوانات عظیم الجثه درطبعت باشد، که دانشمندان تازه با جزئیات اناتومی بدن آن آشنا شده اند. همانند اختاپوت ها ، حلزون ها و صدف ها، ماهی مرکب نیز یکی از زیر گروه های اصلی خانواده نرم تنان است.

هرچند صدف ها پوسته دارند و با آن بدن نرم شان را محافظت می کنند، اما این پسرعموی نرم تن شان صدفش را داخل بدن نگهداشته است. با این اوصاف نرم تنان همه حیوانات یک فامیل بزرگ هستند، خانوادۀ که شامل گروه بی مهره ها می باشد. 

ماهی مرکب واقوام نزدیک آن به نام خانواده Cephalopda یا سرپاها (کنایه برحیواناتی که روی سرشان پا دارند) یاد می شوند. علمی که این حیوانات عجیب را مورد مطالعه قرارمیدهد، شاخه ای ازعلم حیات شناسی به نام Malacology است. این شعبه علمی حیوانات غیرفقاریه ازجمله گونه های بحری را مورد مطالع قرارمیدهد.
سرپاها حیوانات عجیب با ویژگی های خاص اند که خیلی ها را با دیدن شان متعجب می سازند. ماهی گیرهای حرفوی خیلی ازاین گونه ها ازجمله ماهی مرکب را با بنام Inkfish می شناسند.

 گونه های ازسرپاها / Cephalopda

چرا این حیوان را ماهی مرکّب مینامند؟
ماهی مرکب در بدن خود کسیه های بزرگ مرکب (رنگ) دارد که اسم این ماهی هم ازهمین جا آمده است. مرکب یا جوهرتیره زمانی استفاده می شود که ماهی در تیر رس دشمن باشد.

زمانی که خطر بیخ گوش باشد و ماهی مرکب راهی به جز فرار نداشته باشد، برای آن که بتواند رد گم شود مقدارزیاد مرکب را با رنگ قهویی تیره ازخود پخش می کند که ساحه اطراف را کاملا دودی می کند و خود ماهی مرکب در جا ردگم می شود. این یک روش نهایت هوشمندانه دفاعی است که حیوان با مهارت ویژه درفاصله زمانی کوتاه می تواند ازچنگ دشمن موفقانه فرارکند.

جنگ خونین و فرار زیرکانه

 این ویژگی دفاعی را تمام سرپاها دارند. تمامی گونه های سرپا ها درزمان مواجه شدن با خطر یک لکه رنگی، همانند بمب دودی تولید می کنند تا مهاجم را گمراه کنند. درهشت پاها این ماده یک ماده لزج است و جای که هشت پا قرار دارد را مشخص می کند؛ درحالی که خود حیوان قبلآ در سمت مخالف فرار کرده و دشمن کاملا گمراه شده است. اگر استتار(پنهان شدن/ درزمان تهدید و یا شکار) به وسیله تغییر رنگ و شکل جواب ندهد، ماهی مرکب بعد ازجنگ خونین با دشمن، مثلا مارماهی، با پاشیدن مرکب راه نجات بعدی را انتخاب کرده ومانند جت فرارمیکند.

برخلاف ماهی مرکب، هشت پا ها درآب های کم عمق زندگی می کنند، جسامت کوچکتر ازماهی مرکب دارند و اما قوه استتارنهایت قوی دارند. این ها با انسان ها هم خوب کنارمی آیند.
 هشت پا با قوه استتار قوی و تغییر رنگ که دارد، همراه با صدف ها بیشتر روی سخره های آبی ساحلی سکونت دارد وبا شکار ماهی و سایرحیوانات بحری تغذیه می کند.

هشت پا / Octopus

درسال های اخیر با فراهم شدن روش های ماهی گیری درعمیق ترین قسمت های اوقیانوس ها، به ویژه در اوقیانوس آرام وجزایر نیوزیلاند، ماهی های مرکب بیشتری به دام می افتند. این موضوع فرصت تشریح و شناخت این هیولادی دریا را بیشتر فراهم کرده است. 
نخستین نشانه های وجود زندگی مخفی ماهی مرکب عظیم الجثه با دیدن اقوام کوچکترآن نمایان شد.

دانشمندان درجزیره شمال نیوزیلاند گونه های متعدد ازماهی های مرکب کوچک اندام را دریافت کردند. اما غولپیکرها همیشه در اعماق دریا ها زندگی میکنند.  این دانشمندان ماهی های مرکب را با وسیله کنترول از راه دور با نام آر او وی (ROV) با همرای چراغ ها به اعماق می اندازند. به این گونه ماهی های مرکب را شکار هم می کنند.
 درخیلی کشور ها ماهی مرکب در لیست غذایی انسان ها قرار دارد. اما گوشت ماهی مرکب بزرگ بوی امونیاک میدهد. هرسالههزاران تُن ماهی مرکب و سایر اقوام آن به وسیله انسان خورده می شود.

نخستین چیزی که با دیدن یک ماهی مرکب غول پیکر متوجه می شویم این است که تصور می شود این حیوان  مرموز شبیه یک موجود فضایی عجیب است. بدن این حیوان در قسمت انتها با یک دم بال مانند آغاز می شود. صندوق نرم بدن آن همه انساج نرم شامل دستگاه هضمی، تنفسی، تولید مثل و سایر اجزایی حیاتی  حیوان را درخود جا داده است.

ماهی مرکّب غول پیکر

درقسمت ختم تنه یک ساختمان قیف مانند قرار دارد که درزمان حرکت جهشی حیوان عمل می کند. بعد دو ساختمان بزرگ چشم حیوان وهشت ساختمان نرم بازو مانند و دو شاخ طویل دردوانتهای بدن قراردارد. در میان ساختمان های بازومانند دهن حیوان که ساختمان منقار مانند است قرار دارد.

عحیب ترین های ماهی مرکّب
ماهی های مرکب غول پیکر حیوانات کاملا مرموزی هستند. زیرا آنها سه قلب دارند و خون آبی رنگ در رگ ها یشان جریان دارد. پوست شان می تواند در هرثانیه رنگ عوض کند. نه با آهستگی یک آفتاب پرست بلکه با سرعت برق . پوست بدن این حیوانات طوری چشمک می زند که انگار روی بدنش فیلم نمایش می دهند. در اعماق بدن ماهی مرکب یک اندام نوری وجود دارد که در مواردی از نور آن برای استتار استفاده می کنند. ماهی مرکب این چراغ  مرموز را برای آنکه با نورآسمان مخلوط شود و شکارچی ها آنرا اشتباه بگیرد، استفاده می کند. ماهی مرکب چراغ درونی را تنها در زمان های مشخص که با رنگ سطح آب تطابق نمایند بکار می گیرد. زیرا از دید اعماق دریا دشمنان ماهی مرکب را با ستاره های آسمان اشتباه می گیرند.  

ماهی مرکّب جنگجوی قوی

ماهی مرکّب چابک ترین شکارچی دریا است. او این قدرت مرگبار را از دو شاخ طویل و شش بازوهای بزرگ خود که با مکنده ها و زایده های نهایت قوی مجهز اند می گیرد. مکنده های ماهی مرکب قدرت چسبندگی عجیبی را با به کارگیری ایجاد خلا به میان می آورند.

 ماهی مرکب ازمکنده ها و زایده ها در زمان شکار استفاده می کند. همچنان کار برد دیگر این مکنده ها این است که ماهی مرکب در زمان استتار و یا حرکت سریع بازوهای شش گانه و دو شاخ بزرگش را به وسیله قفل کردن این زایده ها و مکنده جمع نگهمیدارد، و این باعث می شود که در زمان حرکت جهشی خیلی سریع بازوها در کنترول حیوان بمانند.

ناخن های چنگک مانند

ماهی مرکب در زمان شکار دو شاخک طویل و شدیدآ قابل کنترولش را به سوی طعمه پرتاب می کند و زمانی که شاخک ها به بدن طعمه تماس کند به کمک مکنده ها آنرا می گیرد. برابر شدن درمیان دوشاک برابر به مرگ حتمی برای طعمه ماهی مرکب است. شاخک های ماهی مرکب استخوان ندارد و ساختمان عضلانی است. در وسط آن یک رشته نخ عصبی قوی قرار دارد.

عضلات بازوها از یک سمت به سوی دیگر موج میابند، مانند حرکات عضلات لشم در پستانداران اما ده ها بار سریعتر، و درموج حرکت برگشتی دوباره عضلات به سمت مخالف برگشت می کنند و همه چیز را به سمت دهن ماهی برمی گرداند. شاخک ها مجددا در داخل بازوها همراه با طعمه ناپدید می شوند.

دانشمندان فکر می کنند که ماهی مرکب غول آسا متفاوت تر از ماهی های مرکب کوچکترعمل می کنند.
آنها استدلال می کنند که ماهی های مرکب در اعماق بیشتر بر پایه خفا کار شکار را یک سره می کنند تا برسرعت عمل وابسته باشد.

در زمان شکار دو چشم بزرگ وقوی ماهی مرکب در واقع درمحور شاخک ها هماهنگ می شود. درواقع شکل دید از زاویه نشانه یک تفنگ را دارد. ماهی مرکب با هماهنگ کردن چشم ها با شاخک ها شکار را نشانه می گیرد و بعد با تمام نیرو بدن و شاخک ها را به سوی شکار انداخت می کند.

سیستم دوران خون ماهی مرکّب

 دوران خون ماهی مرکب

ماشین حرکی جت مانند ماهی مرکّب به اوکسیجن زیاد ضرورت دارد. او این مقدار اوکسیجن را به وسیله سیستم دوان خون و آب شش های بزرگ اش فراهم می کند.

سرپا ها ازجمله ماهی مرکب خون آبی رنگ دارند، که به بر پایه مس است و به آن هیموسیانین می گویند. دقیقآ مشابه خون سرخ رنگ انسان که برپایه آهن است و به آن هیموگلوبین می گویند.

در ماهی مرکب خون اکسیجن دار دارای رنگ آبی وخون بدون اکسیجن بی رنگ می باشد. این است که وقتی این حیوان مرده باشد خون آن بی رنگ است.
 دانشمندان با تزریق جوهر توانسته اند مسیر گردش خون ماهی مرکب را رد یابی و تشریح کنند.

ماهی مرکّب برای گرفتن و رساندن خون اکسیجن دار کافی سه قلب دارد.

قلب ماهی مرکب متشکل ازیک قلب فرعی مرکزی و دو قلب مستقل جانبی می باشد. قلب مرکزی به کمک دو قلب جانبی که هرکدام در مجاورت بال های شش های آبی قرار دارند، خون آبی رنگ (اکسیجن دار) را به اطراف بدن پمپ میکند و خون نا صاف ( خون بی رنگ) را قلب های جانبی از محور بدن به هرکدام از شاخ ها شش می رساند و به این ترتیب خون دوران مکمل را طی میکند...

در ادامه معلومات بیشتر درمورد سیستم های حیاتی این موجود عجیب با عناوین زیر تهیه خواهد شد.

سیستم عصبی ماهی مرکب
سیستم تنفسی        //

سیستم هضمی      //

سیستم تناسلی    //

عشق لرزان

سیستم عضلی و شبکه حرکی پمپ آبی

رازچشم های بزرگ

 پوست رنگی و راز تغییر رنگ درماهی مرکب

زالو / Leech

زالو/   Leeche 

     زالو کرم پهن دارای دندان هاي برند ودهان مکنده قوی است، که با مکیدن خون سایرموجودات حیات به سر می برد.

زالو در زیرآب

زالوها از قدیمی ترین و مشهورین انگل (پرازیت) هاي اند که درخیلی ازمناطق کشورما افغانستان وجود دارد. در برخی مناطق زالو را با نام جوک هم مي شناسند.
زالوها همیشه تشنه به خون هستند و خون انسان، حیوان و حتی مایعات سایر حشرات در فهرست غذایی شان شامل است.

در واقع زالوها بخشی ازحیات وحش دلدلزار،   جویبار، چاه هاي آب و ساحات مرطوب جنگلی اند.

بیشترین تعداد و گونه هاي مختلف زالو در جنگلات بارانی وجود دارند، که مشهورترین آنها زالوهاي ببری هستند. بیشترین تعداد و گونه هاي زالوي ببری درامریکایی جنوبی جنگل هاي آمازون شناسایی شده است.

شکار چلپاسه

زالوها موجودات نهایت با هوش هستند. گاهی باورش دشوار است که این خون آشامترین موجود مفید هم باشد. اما این درنده هاي ترسناک تعادل حشرات جنگل و آبنا ها راحفظ می کنند. حتی درموارد طبی نیز ازگونه هاي خاص زالو استفاده مي شود.
چنانچه درطبابت ساحات جلدی که خونرسانی ناقص دارد، از زالو منحیث محرک به جریان انداختن خون ناحیوی استفاده مي شود، و یا برای مکیدن آبسه ها به کار می رود. در خیلی از کشورها کلینیک هاي مخصوص زالو درمانی وجود دارد. اما درافغانستان از موجودیت کلینیک زالو درمانی معلومات در دست نیست.

زالو درمانی

   مانند هر جانور دیگر، زالو براي بقا نیاز به تغذیه دارد، و این را هم خوب مي داند که نباید توسط طعمه اش ردیابی شوند. چنانکه بیشرحیوانات وانسان هاي که هدف حمله زالو قرارمی گیرند وقتی آگاه می شوند که چند مدتی ازتهاجم زالو گذشته باشد، و این جسم مملو از خون و سنگین زالو است که میزبان را آگاه مي کند.

تهاجم زالو به انسان

خیلی ازحیوانات بزرگ چون فیل، گاو و اسب اصلآ از اینکه میزبان اند، آگاه نمی شوند. تا آنکه زالو پس ازمیکدن و مملو شدن میزبان را ترک می کند.

اما زالو چطورمي تواند میزبان اش را طوری مورد حمله قراردهد که میزبان آگاه نمی شود ؟ 

ساختار بدن زالو
    مثل هرموجود زنده، زالو دارای يك ساختارساختمانی ویژه منظم است. بدن زالو متناسب با عملكرد آن تمام شرايط لازم را براي اعمال و رفتار زالو بودن را فراهم مي كند.

زالو يك موجود نرم تن است و بدن آن به شکل بند ها می باشد که اغلب از 34 بند تشكيل شده است. بدن زالو به شكل تيوب دولايه است كه درسرتاسر بدن آن ازدهان تا مقعد كشيده شده است. وقتي از دور به بدن زالو نگاه مي كنيم سياه رنگ است، اما اگر گاهی زالو را ازنزديك مشاهده كنيم، سبزمایل به زرد رنگ است كه با نوار نارنجي کمرنگ درطول بدن آن مشخص مي شود. ساختار بیرونی و رنگ مشخص زالو بیشتر زماني مشخص می باشد كه بدن آن پرخون باشد. محققان مشخص کرده اند که داخل بدن زالو به يك دستگاه پيچيده شباهت دارد. ديواره بدن زالو طوري طراحي شده است كه بتواند ازعهده اعمال خود برآيد. ماهيچه هاي قوي ديواره ي بدن زالو، اين امكان را مي دهد كه بتواند به مدت طولاني شنا كند و به زالو كمك مي كند تا محكم به شكار خود بچسبد.
 سر زالو

سر زالو جزء ديگري ازعجايب آن است. طوري كه عمل چسبيدن، نيش زدن، ترشح، مكيدن و حس كردن را به نحو احسن انجام مي دهد. سر زالو داراي گيرنده هاي چشايي وحرارتي نهایت حساس بوده و براحتي مي تواند نسبت به پيرامون خود عكس العمل نشان دهد. سر زالو ساختمان خریطه مانندی است که با ایجاد خلا به بدن میزبان می چسبد، ساختمان مکنده مشابه در انتهاي بدن آن نیز وجود دارد. در واقع زالوعمل چسبیدن به بدن میزبان را از هر دو سویش می تواند انجام دهد، اما مکیدن خون تنها بوسیله سر آن صورت انجام می شود.

 زالو روي پوست فیل

    ظاهرآ طوری معلوم می شود که زالو موجود نرم و بی استخوانی است. اما هر زالو درلوله دهن اش سه ساختمان دندان مانند نهایت برنده دارد، که حتی می تواند پوست فیل افریقایی را به سادگی بشکافد. دندانها درمسیرمجرايي هضمی زالو قراردارند.

بعد گرفتن زالو ازبدن حیوان اگردقت شود دقیقآ شکل مثلثی که جای دندان هاي زالو را نشان میدهد، را می توان در محل گزیده شدن دید.

 قبل ازسوراخ کردن پوست بدن میزبان، زالو مادۀ بی حس کننده یی که دارای خاصیت ضد انعقاد خون را  نیزدارد، روی ساحه مورد نظرمي پاشد. این مواد با خاصیت بی حس کنندگی قوی که دارد، از ایجاد درد جلوگیری می کند. این یکی روش هاي است که زالوها می توانند براي یک مدت طولانی در بدن حیوان میزبان بماند و تغذیه کنند، بدون آنکه میزبان با خبرشود.

زالو درزمان مکیدن مواد ضد انعقاد خون را تولید وبا خون مکیده شده مخلوط می کند که مانع لخته شدن خون می شود. چون زالوها می خواهند خونی را که مي مکند به شکل درست آن تجزیه و ذخیره کنند و بعد براي مدت طولانی تر از آن استفاده کنند.

زالو وقتی به اندازه کافی خون بمکد و بزرگ شود، خودش می افتد. زمان حجوم زالو تا ترک میزبان ممکن بیشتر از دو هفته زمان ببرد. زالوبعد از ودا با میزبان به تولید مثل می پردازد.

لوله هضمی

  لوله هضمی زالو درطول بدن ازسه قسمت روده یي تشکیل شده که متشکل ازروده نخست، روده مياني كه به آن معده زالو نيز مي گويند و روده پسين در که انتهايي ترین قسمت کانال هضمی زالو قرار دارد.

روده نخست يا ابتدائي زالو شامل دهان، حلق، مري مي باشد. روده مياني یا معده از ده جفت كيسه تشكيل شده است كه قسمت بيشتر روده هاي داخل شكم زالو را تشكيل مي دهند. كيسه ها به طرز جالبي درطول معده درامتداد هم چيده شده اند. روده انتهایي كه به صورت سه تكه یي است و بعد ازمعده بيشترين حجم کانال هضمی زالو را تشكيل مي دهد. 

اگركل روده زالو را به ده بخش قسمت كنيم، قسمت دهان و حلق آن يك دهم، روده ابتدايي يك دهم، روده مياني يا معده پنج دهم و روده انتهایي هم سه دهم کل لوله هضمی زالو را تشكيل مي دهند . 

مواد غذایی درکانال هضمی زالوعلاوه برهضم کیمیاوی با کمک برخی باكتریا ها نیز درهضم باکتریایی صورت می گیرد.
معده زالو به عنوان يك محفظه بزرگ و پيچيده مي تواند مواد غذايي را درخود ذخيره كند تا زالو بتواند براي مدت طولاني بدون استفاده ازغذا زنده بماند. درقسمت انتهایي معده زالو هضم كم انرژي يا آهسته اتفاق مي افتد و حتي در صورت نياز هاضمه بي هوازي نيز درمعده اتفاق مي افتد. زالو بعد از آنكه محتويات شكم را استفاده كرد مي تواند ماه ها زنده بماند. زالو يك دهان و يك معده دارد كه هر دوي اينها نقش مكنده جلوي وعقبي را دربدن زالو ايفا مي كنند. با مكنده عقبي خودش را به بدن ميزبان محکم مي كند و مكنده جلوي كه دهان است با پشتوانه مكنده ي عقبي خود را نگه مي دارد و بدن ميزبان را محكم مي گيرد. البته مقعد در سطح پشتي بالاي مكندۀ عقبي قرار دارد .

ساختار كل بدن زالو بطور كامل درشكل زیرنمایش داده شده است.

سایر شبکه هاي بدن زالو

زالو موجودات دوجنسی/ Hermaphrodite است. همانند سایرجانوران زالو از طريق مقعد عمل جنسی و هم دفع مواد اضافی را انجام مي دهد. با این وصف سيستم اطراحی و اعضاي توليدمثل زالو درمسیرمشترک قرار دارند.

خون زالو دارای هیموگلوبين است كه حامل اكسيجن به تمام قسمت هاي بدن مي باشد. زالو داراي يك سيستم عروقي نیز است، كه يك شبكه اي مویرگي به هم پيوسته را شكل مي دهد.

دربدن زالو به جزدندان هاي برنده آن هيچ گونه استخواني وجود ندارد. به همين دليل جزء نرمتنان طبقه بندي مي شود. بدن زالو شباهت زيادي به كرم خاكي دارد و هر دو جزء خانواده اي مشابه اند.

از 34 بند بدن زالو بندهاي 9 تا 11 آن عضو مسئول توليد پيله را تشكيل مي دهند، و تنها درفصل تابستان قابل رويت اند. هفت بند انتهايي نيزمكنده عقبي را بوجود مي آورند.

بدن زالو داراي حلقه هاي ثانوي نیز است كه تعداد آنها به 105 عدد مي رسد و در قسمت خارجي بخش هاي داخلي را در زير خود پنهان مي كنند. هر بخش داخلي بطور متوسط توسط 5 حلقه پوشيده شده است، هرحلقه به شكل زيبائي مي تواند مثل آكاردئون باز شود.

حلقه ها وعملكرد پيچيده آنها به پوست زالو كمك مي كند، تا هرزمان كه لازم باشد گسترش يافته و مقادير قابل توجهي خون را درهنگام تغذيه يا مكيدن درخود جاي دهد. در داخل بدن زالو بلافاصله زيرپوست 32 غده، مثانه دفع، نفريديا و وزيكول سيمينال قرار دارند كه بصورت بخش مجزا نشان داده مي شوند.

دقت درساختار پيچيده بدن زالو هر انسان پوینده را به شگفتي وا مي دارد. به خصوص سيستم عصبي پيشرفته و منحصر به فرد اين موجود كه طورماهرانه اي روي طعمه يا دشمن خود تمركزمي كند، حيرت انگيز است .

خسارات زالو

خسارات ناشي ازحمله زالو شامل کاهش تولید، لاغری و عفونت هاي پوست درحیوانات شده و درصورتی که تعداد زیاد آن به یک باره حمله ور شوند، سبب مرگ هم شده می توانند. حمله زالو براي قربانی هاي کوچک قطعآ کشنده است.

براي پیشگیري ازابتلا به زالو و خسارات ناشی از آن، بهتراست از ورود انسان و حیوان به دلدلزار و جویبارها و چاه هاي آب جلوگیری شود.

بهترین روش پیشگیري از آسیب زالو هاي وحشی، معاینه به موقع ساحات بدن بعد از برگشت از جویبار، دلدلزار و چاه آب می باشد، و برداشتن به موقع زالو ساده ترین راه معالجه است.

درحیوانات به ویژه گاوهاي که ازجویبارها آب می نوشند، خیلی اتفاق می افتد که زالو وارد سوراخ هاي بینی، دهن و گلوی حیوان مِي شود. این اتفاق حتی در انسان نیز رخ داده است.

دراین موارد، اگردسترسی به زالو نا ممکن باشد. بهتر است ازگونه هاي زرقی داروهاي ضد کرم استفاده شود. 

 عبدالقدیر قدیس

اسد 1392 خورشیدی